Maneviyat sultanları’nın aşağıda bulabildiklerimden ortak tavsiyesi ‘kendini herkesten aşağı gör ! ‘ .Demesi kolay da nasıl uygulayacağız,imam gazali k.s. ve abdulkadir-i geylani k.s. nin tavsiyelerinde kendimizi nasıl inandıracağız.Öyle ya da böyle bu işi başarmak gerek bu demektir ki birçok manevi marazların””kibir,suizan gibi”” kökünü kazımış oluruz.Karşımızdakinin hem facialarını göreceğiz hem nasihat edeceğiz dönüp bir de kendimizi ondan aşağı göreceğiz ,buna kendimizi nasıl inandıracağız?Lütfen fikri olanlar esirgemesin
İmam-ı Gazali (K.S.) : Ey Oğul! Kendini herkesten aşağı gör .Cahil birisini görürsen, "Bu bilmeyerek günah işler, ben ise bile bile günah işlerim, bu benden efdaldir" de.Bir fakiri görürsen "Bu imân ve saadetle gider. Ben ise nasıl gideceğimi bilmiyorum. Bu benden efdaldir" diye düşün.Eğer bu şekilde kendini herkesten aşağı görmezsen Allah katında yüce olamazsın.
Muînuddin-i Çeştî ( K.S. ) : Hakîkat ehli olmak için şu on şarta uymak lâzımdır: 6. Bütün müslümanları iyi bilip,kendini herkesten aşağı görmek
Sadreddîn-i Konevî (K.S.) : Kendini değersiz ve herkesten aşağı gör!
İmâm-ı Rabbânî (K.S.) : Ârif kendini herkesten aşağı bilir.
Mevlânâ (K.S.) : Kendi noksanını gören kişi, olgunlaşmaya doğru on at çatlatarak koşar.Kendini olgun sanan zavallı ise. Celal sahibi Allah'a doğru, bu zannı yüzünden yükselemez.Ey kendini olgun gören kişi, senin rûhunda kendini olgun sanmaktan daha kötü bir illet olamaz. Senden bu kendini beğenme, kendini olgun görme hastalığı gidinceye kadar gönlünden, gözünden çok kanlar akar.Bu hastalık, iblis hastalığıdır, iblis, benliğe kapılmıştı da; "Ben Âdem'den daha hayırlıyım." demişti. Aslında bu hastalık, her mahlukun. her insanın nefsinde vardır.İblis hastalığına tutulmuş kişi, her ne kadar bazen kendini hor ve mütevazi görür, öyle gösterirse de sen dibinde pislik bulunan bir derenin suyunun saf görünüşüne aldanma...Ey alçak gönüllülük, tevazu perdesi altında benlik hastalığını gizleyen kişi, birisi denemek kastı ile seni kızdıracak, coşturacak, karıştıracak olursa, içinde pislik bulunan su bulanır da pisliğin rengi meydana çıkar.Ey genç, ey toy kişi, her ne kadar, senin varlığının ırmağı, kendini sana, saf duru ve lekesiz gibi gösterirse de aldanma. Onun dibinde pislik vardır; bulanmak için fırsat beklemektedir.
Cenab-ı Hakkı yüceltmek, ta'zim etmek nasıl olur? Kendini hor, hakir bilmek ki, kendini toprak gibi ayak altında çiğnetmeye layık görmekle olur.
Ahmed Yesevî (K.S.) : Bu yolda bulunan kimse, tevâzû sâhibi olup kendini
herkesten aşağı görmeli.
Abdulkadir-i Geylanî (K.S.) :Tevazu esas manası ile insanın her gördüğü şeyi kendinden üstün olduğu veya olacağı inancına sahip olmalıdır. Her gördüğü kimse için: - “Belki bu benden daha üstündür. Allah (CC) tarafından benden daha fazla sevilmiştir…” Demeli ve bu kanaati benliğine sindirmelidir. Kendinden küçüğü gördüğünde: - “Küçüktür, henüz Yaradana karşı gelmemiştir. Halbuki ben Allah’a (CC) isyan ettim, karşı geldim; bu benden havırlıdır.” Demeli… Büyük için de şöyle demeli: Bir bilgini görürse; - “Bu bilgindir, benim bilmediğimi biliyor. Bana verilmeyen ona verilmiştir. Onun bildiğini ben bilmiyorum, o bildiğiyle amel ediyor; bense cahilim, yapamıyorum.” Demeli… Cahil bir kimseyi gördüğü zaman da: - “O bilmeyerek günah işliyor, ben bilerek yapıyorum; öldüğümüz zaman bilinir.” Şeklinde demelidir. Bir kafirle karşılaştığı zaman da şöyle demeli: - “Belki dine gelir, imanlı olur. Belki beri günahlarım yüzünden imansız gidebilirim. Sonumuzun ne olacağı bilinmez…” - “İşte en büyük iş bu hali almaktır. İnsanın faydalanacağı ilk ve son iş, tevazudur. Kul bu hali ruhunda duyduğu ve tevazu derecesine çıktığı zaman Allah (CC) için nasihat izni alır. Herkese nasihat vermeye koyulur. Dünya ve ahiret işlerine dair bütün üzüntüleri gider. Artık Allah’ın (CC) sevmiş olduğu insanlardan sayılır. Şeytanın da en büyük düşmanı sayılır. Rahmet kapısına varmış sayılır artık.”
Muhammed Râşid El Hüseyni (K.S.) : İnsan kendini herkesten daha aşağı ve diğer insanları kemalinden üstün bilmelidir. Hazreti Resulullah: "Ey Allah'ım beni kendi gözümde küçült
insanların gözünde büyük eyle" diye dua buyurmuştur. Allah'ım beni kendi gözümde küçült ki kendi varlığımı nefsimi görmeyeyim
kendimi hep noksan göreyim. Başkalarının gözünde büyült ki beni büyük görüp davetimi kabullenerek iman etsinler buyurmuştur. Bütün kainat uğrunda yaratılan Peygamber (
) böyle dua edince
artık insan ne yapmalıdır? Kendini herkesten aşağı görmelidir.
İmam-ı Gazali (K.S.) : Ey Oğul! Kendini herkesten aşağı gör .Cahil birisini görürsen, "Bu bilmeyerek günah işler, ben ise bile bile günah işlerim, bu benden efdaldir" de.Bir fakiri görürsen "Bu imân ve saadetle gider. Ben ise nasıl gideceğimi bilmiyorum. Bu benden efdaldir" diye düşün.Eğer bu şekilde kendini herkesten aşağı görmezsen Allah katında yüce olamazsın.
Muînuddin-i Çeştî ( K.S. ) : Hakîkat ehli olmak için şu on şarta uymak lâzımdır: 6. Bütün müslümanları iyi bilip,kendini herkesten aşağı görmek
Sadreddîn-i Konevî (K.S.) : Kendini değersiz ve herkesten aşağı gör!
İmâm-ı Rabbânî (K.S.) : Ârif kendini herkesten aşağı bilir.
Mevlânâ (K.S.) : Kendi noksanını gören kişi, olgunlaşmaya doğru on at çatlatarak koşar.Kendini olgun sanan zavallı ise. Celal sahibi Allah'a doğru, bu zannı yüzünden yükselemez.Ey kendini olgun gören kişi, senin rûhunda kendini olgun sanmaktan daha kötü bir illet olamaz. Senden bu kendini beğenme, kendini olgun görme hastalığı gidinceye kadar gönlünden, gözünden çok kanlar akar.Bu hastalık, iblis hastalığıdır, iblis, benliğe kapılmıştı da; "Ben Âdem'den daha hayırlıyım." demişti. Aslında bu hastalık, her mahlukun. her insanın nefsinde vardır.İblis hastalığına tutulmuş kişi, her ne kadar bazen kendini hor ve mütevazi görür, öyle gösterirse de sen dibinde pislik bulunan bir derenin suyunun saf görünüşüne aldanma...Ey alçak gönüllülük, tevazu perdesi altında benlik hastalığını gizleyen kişi, birisi denemek kastı ile seni kızdıracak, coşturacak, karıştıracak olursa, içinde pislik bulunan su bulanır da pisliğin rengi meydana çıkar.Ey genç, ey toy kişi, her ne kadar, senin varlığının ırmağı, kendini sana, saf duru ve lekesiz gibi gösterirse de aldanma. Onun dibinde pislik vardır; bulanmak için fırsat beklemektedir.
Cenab-ı Hakkı yüceltmek, ta'zim etmek nasıl olur? Kendini hor, hakir bilmek ki, kendini toprak gibi ayak altında çiğnetmeye layık görmekle olur.
Ahmed Yesevî (K.S.) : Bu yolda bulunan kimse, tevâzû sâhibi olup kendini
herkesten aşağı görmeli.
Abdulkadir-i Geylanî (K.S.) :Tevazu esas manası ile insanın her gördüğü şeyi kendinden üstün olduğu veya olacağı inancına sahip olmalıdır. Her gördüğü kimse için: - “Belki bu benden daha üstündür. Allah (CC) tarafından benden daha fazla sevilmiştir…” Demeli ve bu kanaati benliğine sindirmelidir. Kendinden küçüğü gördüğünde: - “Küçüktür, henüz Yaradana karşı gelmemiştir. Halbuki ben Allah’a (CC) isyan ettim, karşı geldim; bu benden havırlıdır.” Demeli… Büyük için de şöyle demeli: Bir bilgini görürse; - “Bu bilgindir, benim bilmediğimi biliyor. Bana verilmeyen ona verilmiştir. Onun bildiğini ben bilmiyorum, o bildiğiyle amel ediyor; bense cahilim, yapamıyorum.” Demeli… Cahil bir kimseyi gördüğü zaman da: - “O bilmeyerek günah işliyor, ben bilerek yapıyorum; öldüğümüz zaman bilinir.” Şeklinde demelidir. Bir kafirle karşılaştığı zaman da şöyle demeli: - “Belki dine gelir, imanlı olur. Belki beri günahlarım yüzünden imansız gidebilirim. Sonumuzun ne olacağı bilinmez…” - “İşte en büyük iş bu hali almaktır. İnsanın faydalanacağı ilk ve son iş, tevazudur. Kul bu hali ruhunda duyduğu ve tevazu derecesine çıktığı zaman Allah (CC) için nasihat izni alır. Herkese nasihat vermeye koyulur. Dünya ve ahiret işlerine dair bütün üzüntüleri gider. Artık Allah’ın (CC) sevmiş olduğu insanlardan sayılır. Şeytanın da en büyük düşmanı sayılır. Rahmet kapısına varmış sayılır artık.”
Muhammed Râşid El Hüseyni (K.S.) : İnsan kendini herkesten daha aşağı ve diğer insanları kemalinden üstün bilmelidir. Hazreti Resulullah: "Ey Allah'ım beni kendi gözümde küçült
insanların gözünde büyük eyle" diye dua buyurmuştur. Allah'ım beni kendi gözümde küçült ki kendi varlığımı nefsimi görmeyeyim
kendimi hep noksan göreyim. Başkalarının gözünde büyült ki beni büyük görüp davetimi kabullenerek iman etsinler buyurmuştur. Bütün kainat uğrunda yaratılan Peygamber (
artık insan ne yapmalıdır? Kendini herkesten aşağı görmelidir.
