K
KOCAYUSUF-1
Guest
:KADER:
(İnsan,kendi kaderini kendisimi belirler?Allahü teala mı belirler?Yoksa her ikisidemi?)
Kâinatta meydana gelen her şey,muhakkak yüce Allah’ın bilmesi,dilemesi ve
yaratmasıyla olur. Onun için herhangi bir şeyin belirli bir şekilde meydana gel-mesini,Cenab-ı Hakk’ın ezelde dilemiş olmasına “KADER” denir.Yüce Allah’ın
böyle dilemiş olduğu herhangi bir şeyi,zamanı gelince meydana getirmesinede
“Kaza” denir. Örneğin,herhangi bir insanın falan günde meydana gelmesini
yüce Allah’ın ezelde dilemiş olması bir kaderdir.O insanın takdir edilmiş günde
yaratılması da bir kazadır.Bununla beraber kaza sözü,takdir ve hüküm manasına
da gelir.
Kaderiyye ve Mutezile(sapkın mezhebler)’ye göre;Allah insanlara kudret ve
irade vermiştir.İnsanlar bütün işlerini yaratır(Kul fi’linin hâlıkıdır). Yani amelinin
yaratıcısıdır,derler.Kolun titremesi,kalbin atması kendiliğinden oluyor.Fakat kolu
kaldırmayı,yürümeyi insan yapıyor,dediler. İnsan,istekli işlerini kendi yapmasaydı
Allah iyiliklere mükâfât kötülüklere azâb yapması adaletsizlik olurdu,dediler.Böyle inanışlarına kanıt olarak; “Allah insanlara zulm etmez.İnsanlar kendilerine zulm ediyorlar”ve “Yaptıklarının cezasıdır” mealindeki ayeti-kerimeleri öne sürdüler.
Bir başka sapkın mezheb olan Cebriye(Yazgıcılık,Kadercilik-Fatalizm)’ye göre;
Bütün olacak şeyleri kalem ezelde yazdı ve sonradan değiştirilmemesi için
mürekkebi de kurudu.Her şey ezelde takdir olunmuştur.Allah’ın ilminde olanlar
ve ezelde takdir ettiği her şey,öylece hasıl(meydana gelmesi)olacaktır.Bunu
kimse değiştiremez,dediler. Ayrıca insanın yaptığı iş ve hareketlerden sorumlu
olamayacağını söylediler.Hadid S.23.Ayeti ileri sürdüler.
“Dünya’da olacak her şey,dünya yaratılmadan evvel ezelde Levh-i mahfûza
(Allah yanında her şeyin yazılı bulunduğu manevi levha)yazılmış,takdir edilmiştir.
Bunu size bildiriyoruz ki,hayatta kaçırdığınız fırsatlar için üzülmeyesiniz ve kavuş-
duğunuz kazançlardan,Allah’ın gönderdiği nimetlerden mağrur olmayasınız.
Allah kibirlileri,bencilleri sevmez”
(HADİD S. 23.AYET)
Ehl-i Sünnet(Hak mezheb)mezhebine göre;irade-i külliye,yani külli irade(Allah’ın
her şeyi kuşatan iradesi) sahibi yüce Allah,irade-i cüziyye, yani cüzi irade(Allah
tarafından insana verilen istek,arzu,irade)sahibi insana bazı işler yapabilme ve
hareketlerde bulunabilme hakkı tanımıştır.Eğer tanımasaydı,o zaman imtihanın
ne anlamı kalırdı? Eğer,Allah insanoğlunun her yaptığını, her hareketini,her işini
kendisi tespit ediyorsa,bunu cebri(zoraki)yaptırıyorsa o zaman insanoğluna
hesabda soramaz.İnsanın robottan farkı kalmaz.Allah,insanoğlunu, Dünya hayat-
ında serbest bırakmıştır.İyiliğide,kötülüğüde seçebilir.Seçiminde hürdür.Allah
insanoğlunun,iyiliği ve doğruluğu seçmesi için peygamberler,kitaplar göndermiştir.İyilik ortamınıda,kötülük ortamınıda,yaratan Allah’tır.Kendi cüzi
iradesiyle kötülüğü seçen kişiye Allah dilerse “ol” emriyle kötülük ortamı yaratır.
Bu seçim kendisinindir.Ortamı yaratan ise Allah’tır.Kişi yaptığı kötülüklerin
hesabını,Ahirette Allah’a verecektir.Eğer,insanoğlu kendi cüzi iradesiyle iyiliği
seçerse,Allah dilerse ona iyilik yapabilmesi için,iyilik ortamını yaratır.
Örneğin,hayatı,tiyatroya benzetebiliriz.Dünya,tiyatro sahnesi,Oyunun konusu
ve rollerin dağıtımı Allah’tan.Oynayanlar ise insanlar.Ama insanlar doğaçlama
onuyorlar.Yani senaryo yok. İçten geldiği gibi,özgürce.
Bir başka örnekte satranç oyunundan verebiliriz.Satranç oynayan kişiler,oyunu
kimin kazanacağını bilemezler.Fakat oyunu izleyen.15-20 hamle sonrasını bilen
usta bir satranç oyuncusu,kimin kazanacağını bilir.İşte Allahü teala da,geleceği
bilir.Kimin Cehenneme, kimin Cennete gideceğini önceden bilir.Peki madem
Allah kimin Cehenneme,kimin Cennete gideceğini biliyorsa insanları niye
imtihan ediyor?diye bir soru akla gelebilir.Her insanı yaratır yaratmaz direk
hak ettiği yere gönderse olmazmı?Olmaz.Çünkü o zaman insanlar buna itiraz
edebilir.Haksızlığa uğradıklarına inanırlar.Bu nedenle imtihan şarttır.
Hadid S.23.Ayette “Dünya’da olacak her şey,Dünya yaratılmadan evvel ezelde
Levh-i Mahfûza yazılmıştır” Levh-i Mahfûzda neler yazılı? Başımıza gelecek olan
belalar,musibetler,hastalıklar,kazalar ve doğal afetler yani Allah’ın afetleri.
Depremler,sel baskınları,tayfunlar,kasırgalar ve hortumların ne zaman ve nerede
nasıl çıkacağı ve nasıl olacağı bilim tarafından bile bilinmiyor.Bilim sadece
tahminde bulunabiliyor.Tahminler bazen tutuyor,bazen tutmuyor.
İnsanların bazıları,tevekkülü(işi Allah’a bırakmak)yanlış anlamışlardır.
Peygamberimiz buyurmuştur ki “Önce tedbir,sonra tevekkül” Yani önce tedbir
alacaksın.Sonra gerisini Allah’a bırakacaksın.Mümin kişi,cüzi iradesiyle tedbir
alır.Gerisini külli irade sahibi olan Allah’a bırakır.
“Çalışınız!Herkes kendisi için takdir edilmiş olan şeylere sürüklenir”
(HADİS-İ ŞERİF)
“İnsana ancak çalıştığı vardır” (NECM S. 39.AYET)
“O Allah ki sizi imtihan etsin,hanginizin daha güzel ameli oduğunu göstersin
diye ölümü ve hayatı yarattı”
(MÜLK S. 2.AYET)
ŞÜPHESİZ DOĞRUYU ANCAK VE ANCAK ALLAH BİLİR…
(İnsan,kendi kaderini kendisimi belirler?Allahü teala mı belirler?Yoksa her ikisidemi?)
Kâinatta meydana gelen her şey,muhakkak yüce Allah’ın bilmesi,dilemesi ve
yaratmasıyla olur. Onun için herhangi bir şeyin belirli bir şekilde meydana gel-mesini,Cenab-ı Hakk’ın ezelde dilemiş olmasına “KADER” denir.Yüce Allah’ın
böyle dilemiş olduğu herhangi bir şeyi,zamanı gelince meydana getirmesinede
“Kaza” denir. Örneğin,herhangi bir insanın falan günde meydana gelmesini
yüce Allah’ın ezelde dilemiş olması bir kaderdir.O insanın takdir edilmiş günde
yaratılması da bir kazadır.Bununla beraber kaza sözü,takdir ve hüküm manasına
da gelir.
Kaderiyye ve Mutezile(sapkın mezhebler)’ye göre;Allah insanlara kudret ve
irade vermiştir.İnsanlar bütün işlerini yaratır(Kul fi’linin hâlıkıdır). Yani amelinin
yaratıcısıdır,derler.Kolun titremesi,kalbin atması kendiliğinden oluyor.Fakat kolu
kaldırmayı,yürümeyi insan yapıyor,dediler. İnsan,istekli işlerini kendi yapmasaydı
Allah iyiliklere mükâfât kötülüklere azâb yapması adaletsizlik olurdu,dediler.Böyle inanışlarına kanıt olarak; “Allah insanlara zulm etmez.İnsanlar kendilerine zulm ediyorlar”ve “Yaptıklarının cezasıdır” mealindeki ayeti-kerimeleri öne sürdüler.
Bir başka sapkın mezheb olan Cebriye(Yazgıcılık,Kadercilik-Fatalizm)’ye göre;
Bütün olacak şeyleri kalem ezelde yazdı ve sonradan değiştirilmemesi için
mürekkebi de kurudu.Her şey ezelde takdir olunmuştur.Allah’ın ilminde olanlar
ve ezelde takdir ettiği her şey,öylece hasıl(meydana gelmesi)olacaktır.Bunu
kimse değiştiremez,dediler. Ayrıca insanın yaptığı iş ve hareketlerden sorumlu
olamayacağını söylediler.Hadid S.23.Ayeti ileri sürdüler.
“Dünya’da olacak her şey,dünya yaratılmadan evvel ezelde Levh-i mahfûza
(Allah yanında her şeyin yazılı bulunduğu manevi levha)yazılmış,takdir edilmiştir.
Bunu size bildiriyoruz ki,hayatta kaçırdığınız fırsatlar için üzülmeyesiniz ve kavuş-
duğunuz kazançlardan,Allah’ın gönderdiği nimetlerden mağrur olmayasınız.
Allah kibirlileri,bencilleri sevmez”
(HADİD S. 23.AYET)
Ehl-i Sünnet(Hak mezheb)mezhebine göre;irade-i külliye,yani külli irade(Allah’ın
her şeyi kuşatan iradesi) sahibi yüce Allah,irade-i cüziyye, yani cüzi irade(Allah
tarafından insana verilen istek,arzu,irade)sahibi insana bazı işler yapabilme ve
hareketlerde bulunabilme hakkı tanımıştır.Eğer tanımasaydı,o zaman imtihanın
ne anlamı kalırdı? Eğer,Allah insanoğlunun her yaptığını, her hareketini,her işini
kendisi tespit ediyorsa,bunu cebri(zoraki)yaptırıyorsa o zaman insanoğluna
hesabda soramaz.İnsanın robottan farkı kalmaz.Allah,insanoğlunu, Dünya hayat-
ında serbest bırakmıştır.İyiliğide,kötülüğüde seçebilir.Seçiminde hürdür.Allah
insanoğlunun,iyiliği ve doğruluğu seçmesi için peygamberler,kitaplar göndermiştir.İyilik ortamınıda,kötülük ortamınıda,yaratan Allah’tır.Kendi cüzi
iradesiyle kötülüğü seçen kişiye Allah dilerse “ol” emriyle kötülük ortamı yaratır.
Bu seçim kendisinindir.Ortamı yaratan ise Allah’tır.Kişi yaptığı kötülüklerin
hesabını,Ahirette Allah’a verecektir.Eğer,insanoğlu kendi cüzi iradesiyle iyiliği
seçerse,Allah dilerse ona iyilik yapabilmesi için,iyilik ortamını yaratır.
Örneğin,hayatı,tiyatroya benzetebiliriz.Dünya,tiyatro sahnesi,Oyunun konusu
ve rollerin dağıtımı Allah’tan.Oynayanlar ise insanlar.Ama insanlar doğaçlama
onuyorlar.Yani senaryo yok. İçten geldiği gibi,özgürce.
Bir başka örnekte satranç oyunundan verebiliriz.Satranç oynayan kişiler,oyunu
kimin kazanacağını bilemezler.Fakat oyunu izleyen.15-20 hamle sonrasını bilen
usta bir satranç oyuncusu,kimin kazanacağını bilir.İşte Allahü teala da,geleceği
bilir.Kimin Cehenneme, kimin Cennete gideceğini önceden bilir.Peki madem
Allah kimin Cehenneme,kimin Cennete gideceğini biliyorsa insanları niye
imtihan ediyor?diye bir soru akla gelebilir.Her insanı yaratır yaratmaz direk
hak ettiği yere gönderse olmazmı?Olmaz.Çünkü o zaman insanlar buna itiraz
edebilir.Haksızlığa uğradıklarına inanırlar.Bu nedenle imtihan şarttır.
Hadid S.23.Ayette “Dünya’da olacak her şey,Dünya yaratılmadan evvel ezelde
Levh-i Mahfûza yazılmıştır” Levh-i Mahfûzda neler yazılı? Başımıza gelecek olan
belalar,musibetler,hastalıklar,kazalar ve doğal afetler yani Allah’ın afetleri.
Depremler,sel baskınları,tayfunlar,kasırgalar ve hortumların ne zaman ve nerede
nasıl çıkacağı ve nasıl olacağı bilim tarafından bile bilinmiyor.Bilim sadece
tahminde bulunabiliyor.Tahminler bazen tutuyor,bazen tutmuyor.
İnsanların bazıları,tevekkülü(işi Allah’a bırakmak)yanlış anlamışlardır.
Peygamberimiz buyurmuştur ki “Önce tedbir,sonra tevekkül” Yani önce tedbir
alacaksın.Sonra gerisini Allah’a bırakacaksın.Mümin kişi,cüzi iradesiyle tedbir
alır.Gerisini külli irade sahibi olan Allah’a bırakır.
“Çalışınız!Herkes kendisi için takdir edilmiş olan şeylere sürüklenir”
(HADİS-İ ŞERİF)
“İnsana ancak çalıştığı vardır” (NECM S. 39.AYET)
“O Allah ki sizi imtihan etsin,hanginizin daha güzel ameli oduğunu göstersin
diye ölümü ve hayatı yarattı”
(MÜLK S. 2.AYET)
ŞÜPHESİZ DOĞRUYU ANCAK VE ANCAK ALLAH BİLİR…