Cihan Aktaş, Şapka Kanunu'na muhalefet suçuyla asılan ilk kadının, Şalcı Bacı'nın ol

ömerusta · 2 Şub 2012

Cihan Aktaş, Şapka Kanunu'na muhalefet suçuyla asılan ilk kadının, Şalcı Bacı'nın ol

Cihan Aktaş, Şapka Kanunu'na muhalefet suçuyla asılan ilk kadının, Şalcı Bacı'nın ol

Kılık Kıyafet Kanunu ve İlk İdamlık Kadın
Cihan Aktaş

İskilipli Atıf hocanın yanısıra İstiklal mahkemeleri'nce idama mahkum edilen ilk kadını gün yüzüne çıkarttı

Cihan Aktaş

Şapka Kanunu'na muhalefet suçuyla asılan ilk kadının

Şalcı Bacı'nın olayına ışık tuttu

Aktaş

İstiklal Mahkemeleri'nce İskilipli Atıf Hoca ve beraberindeki 25 alimin yanısıra Erzurum'da idama mahkum edilen Şalcı Bacı'ya dikkat çekti

Aktaş

Şalcı Bacı'nın idamında rol oynayan Tatar Hasan Paşa'nın Çetin Altan'ın dedesi Tatar Hasan Paşa olduğunu da vurguladı

Bir alim

bir bohçacı ve idam/Cihan Aktaş

1987-88 yıllarında Tanzimat'tan Günümüze Kılık Kıyafet ve İktidar isimli kitabım için Beyazıt Kütüphanesi'nde araştırmalar yapmaya başladığımda

bir yerde konu İstiklal Mahkemeleri'ne geldi dayandı ve orada da karşıma dönemsel şiddetin rüzgârının darağacına sürüklediği iki isim çıktı: İskilipli Atıf Efendi ve Şalcı Bacı

Bu iki isim

biri ulemadan ünlü bir kişi

diğeri ise Erzurum çevresinde bohçacılık yaparak hayatını kazanan Şalcı Bacı

arka arkaya çıkartılan devrimlerin kabulü yönünde psikolojik bir ortam hazırlanmasının kurbanı olmuşlardır

Öyle ki âhlarını işitmek hâlâ mümkün

yazılı tarihin sunduğu kısıtlı satırların aralarında

İlki

bütün ömrünü ilim yoluna adamış ve ölüme de ilmiyle bütünleşen bir sebatla giden 1876 doğumlu bir âlim

ikincisi idamına götüren suçu nasıl işlediğine dair yeterince bilgiye sahip olamadığımız

ekmeğini kapı kapı dolaşarak çarşaf

havlu

yatak örtüsü

puşu

şal satışıyla kazanan bir Anadolu kadını

Bir medeniyetin birikimini taşıyan ilmi hükümsüz kılınmak istenen âlimle

geçimini şal satışına bağlamış kadın

aynı gerekçeyle idam sehpasına çekiliyorlar: Şapka Kanunu'na muhalefeti etkilemek

Atıf Efendi Şapka Kanunu çıkmadan önce başörtüsü konulu bir risale yazıyor ve bu risale İstanbul Maarif Müdürlüğü'yle Matbuat Umum Müdürlüğü'nün resmi neşir müsadesinin ardından

1924'te basılılıyor

Şalcı Bacı ise

isminin gösterdiği gibi bohçası içinde herhalde şal

yani bir tür baş örtüsü de bulunduruyor

Bohçasıyla girdiği evlerde

avlularda şallarını sergilerken Şapka Kanunu hakkında ileri geri laflar etmiş olabilir mi

emin olamıyoruz

Şalcı Bacı'nın idamını

Nimet Arzık'ın bir kitabında okudum önce

Arzık bu hadiseyi duyduğunda çok etkilendiğini ve "Şalcı Bacı Asılmaya Gidiyordu" başlığını taşıyan bir hikaye yazdığını anlatır

Şapka Kanunu'na muhalefet suçuyla jandarmalar tarafından ite kaka götürülen kadıncağızın hali

yol üzerinde bu duruma tanık olan "donuklaşmış insanların içlerini kabartmıştır"

Giresun havalisindeki Şapka Kanunu'na muhalefet iddiasıyla suçlanan tutukluların yargılanmasının ardından 22 Aralık 1925'te Karadeniz Vapuru'yla İstanbul'a gelen İstiklal Mahkemesi

İskilipli Atıf Efendi ve yanı sıra ulemadan 27 kişiyi (25 Kasım 1925'te çıkartılmış olan) Şapka Kanunu'na karşı gelenler üzerinde etkili oldukları gibi bir gerekçeyle tutukluyor ve yargılamaları başlatıyor

Savcı Necip Ali'nin Şapka Kanunu çıkarılmadan bir yılı aşkın bir süre önce yazdığı "Frenk mukallitliği ve Şapka" isimli risale nedeniyle üç seneden az olmamak üzere hapis ve küreğe koşulmasını talep etmesine karşılık

Atıf Efendi 4 Şubat 1926 tarihinde "şapka kanununa muhalefet' gibi bir suçlamayla idam ediliyor ve Mamak Mezarlığı'ndaki "kimsesizler" bölümüne defnediliyor

1954'te bu mezarlıktaki kabirler Asri Mezarlık'a taşınırken

onun korkudan kimsenin sahip çıkmadığı kabri bulunduğu yerde kalıyor

Atıf Efendi'nin mezarı

idamına tanık olan bir zabıt katibinin oğluna vasiyetinin ışığında

yedi yıllık bir araştırmadan sonra yenilerde tespit edilebildi

Adaletin rafa kaldırıldığı mahkemelerin açacağı mezar

ya topludur ya da kayıp

İstiklal Mahkamesi istatistiklerine göre

Şapka Kanunu'nun yürürlüğe sokulduğu iki buçuk ay içinde tam 57 kişi idam edilmiş

yüzlerce kişi de çeşitli hapis cezalarına çarptırılmışlardır

Darağacı yolunda şaşkınlık içinde

"Kadın şapka giye ki asıla!" diye soran bir bohçacının idamının

kadınlara şapka giyme yolunun hazırlanmasında fayda sağladığından söz edenler olur

Erzurum'da Vali ve Kumandan Paşa biraraya gelmiş

Şapka Kanunu'nun muhayyelelere dehşet salmak suretiyle kabulü için bir kadını asma gibi bir karara varmışlardır

Asılacak kadın

iki metre boyuyla

"izli" yüzüyle

yılan yılan incelmiş örgüleriyle

siyah puşusuyla ve bütün sabır felsefesiyle

Şalcı Bacı'dır

Ağzı laf yapan

bazen "bir kitaplık" laf eden bohçacı kadın

bir ihbarın kurbanı olmuştur

Şalcı Bacı'nın idamında rol oynayan Kumandan Paşa

Çetin Altan'ın dedesi Tatar Hasan Paşa'dır

Çetin Altan bu konuyu anlatırken

söz konusu kadının tarihimizde siyasal suçtan asılan ilk kadın olduğunun altını çiziyor

Şalcı Bacı'nın sehpaya çıkmadan önce "Ben bir hatun kişiyim

Şapka ile ne derdim ola ki!" dediğini aktaran Altan

"Ben o tarihte doğmamıştım

Çok ama çok sonradan öğrendim bunları

Ve inanın ince sızı gibi tatsız bir burukluk kaldı içimde"

diyor

Yukarıda sözünü ettiğim kitabımı hazırladıktan sonra İskilipli Atıf Efendi'ye ve onunla aynı anlam dünyasını paylaşmanın mücadelesini veren başörtülü öğrencilere ithaf etmiştim

Şalcı Bacı hakkında ise bir roman yazmayı umuyordum

Geçen yıllar içinde Şalcı Bacı üzerine araştırmalar yapmayı

bunun için de öncelikle Erzurum'a giderek

idamının gerçekleştiği dönemin tanığı olan insanlarla konuşmayı hep istedim

Geçtiğimiz günlerde Atıf Efendi'nin kimsesizler mezarlığında unutulmaya terkedilen kabrinin bulunduğunu öğrendik

Şalcı Bacı'yı ve aynı şiddet fırtınasının kimsesiz kıldığı kabir sahiplerini aramak için bir fırsat olabilir bu

Tarihimizde siyasi suçtan asılan

hem de çok tuhaf bir suçlamayla

"Şapka Kanunu'na muhalefet suçuyla asılan ilk kadının

Şalcı Bacı'nın mezarı da ola ki bir kuytudan hatırlatır kendini

dunyabulteni

ömerusta · 2 Şub 2012

İSTİKLAL MAHKEMELERİ MAĞDURLARI
İSTİKLAL MAHKEMELERİ MAĞDURLARI

Erzurumlu Şeyh İbrahim Hakkı Efendi: İstiklal Mahkemeleri tarafından çıkarılan idam fermanını görmeden vefat eden şeyh efendiyi rivayete göre mahkeme heyeti mezardan cesedi çıkarıp astı ve tekrar gömdü

hazırlanan tutanak Ankara İstiklal mahkemelerine yollandı

İskilipli Atıf Hoca

evrim kanunlarından olan şapka kanunu çıktıktan sonra yurdun dört bir yanında bu kanuna muhalefet ettikleri için yüzlerce insan hakkında idam kararı çıkmış ve bunlar infaz edilmiştir 25 Kasım 1925

Birçok insan vatanını terketmek zorunda kalmıştır

Rıza Nur hatıralarında "Şapka giymemek için varını yoğunu satıp Suriyeye hicret edenler oldu"

der

Akifinde bu yüzden Mısır a gittiğini söyler

o dönem Takriri Sükun kanununa dayanılarak bir çok gazete ve dergi kapatılmış

pek çok tanınmış gazeteci tutuklanmış ve hapsedilmiştir

:Mesela Diyarbakır İstiklal Mahkemelerine çıkarılan bazı gazeteciler şunlardı: Eşref Edip

Ahmet Emin Yalman

Velid Ebuzziya

İsmail Muştak gibiler

Seyyid Tahir efendi

Tahirül Mevlevi

Ömer Rıza Doğrul

Hasan Basri Çantay başka tarafta derdest edilip mahkemeye çıkarılanlardan bazılarıydı

İşte bu dönemde İskilipli Hoca kanundan evvel çıkan bir kitabından -1924-dolayı mahkeme tarafından idam edilerek şehit edilmiştir 4 ŞUABAT 1926

MAhkeme heyeti tarihe 3 Aliler diye geçen kişilerdi

Ali Saip

kılıç Ali

Ali Çetinkaya tarafından

İdam edilmeden önce başına o şapkalardan biri geçirilecek ve alay edilecekti

BİR DÖNEM HALKI YANLARINA ÇEKMEK İÇİN "Yunan gavuru size şapka giydirecek" diyen kesim bugün Şapka giymeyenleri idam ediyordu

Milli şef döneminde ise ev aramaları daha genişleyecek Kuran ve Elifba dahi suç delili sayılacak ve evinde Kuran cüzü bulunduran insanlar cezalandırılacaktı

olaylar tıpkı kurtla kuzu hikayesinde olduğu gibiydi

sistem kendine muhalifleri bir bir yemeye kararlıydı

Şeyh Esad Erbilli: 1921 ve 1924 anayasasında yer alan "Devetin dini

Dini İslam'dır" maddesi kaldırılmıştı

6-7 yıl içinde yapılan devrim kanunları 300 yılda yapılamayan değişiklikler yapmıştı

Bu icraatlara karşı çıkacak potansiyel güç de türlü usüllerle devre dışı bırakılmıştı

Bu icraatlara karşı çıkan gücün büyük ekseriyeti zaten çok önceleri Çanakkalede

Trablusgarpta

Hicazda

Yemende

Irakta şehit düşmüştü

Kalanlar Takriri Sükun ve İstiklal Mahkemeleri tarafından devre dışı bırakılmıştı

Yüzlerce Alim

Molla Şeyh ya sürgün edilmiş ya da darağaçlarında sallandırılmış

zindanı boylamıştı

Rejimin yine de içi rahat değildi

Tek parti CHP iktidarı vardı

Muhalif basın

muhalif parti yoktu

Halkın iktidara bakış nabzını ölçmek için bir muhalefet parti kuruldu

Böylelikle sisteme muhalif olan kesim tespit edilecek ve yine Gereken ders verilecekti

Serbest Cumhuriyet Fırkası SCF

Atatürkün talimatıyla kurulan bu parti ile CHP arasında Danışıklı bir kavga baŞladı

bu muhalefeti ciddiye alan halk burada kenetlenmeye başlayınca Parti başkanı dahi bu çoğunluktan korkup Partiyi kapatma kararı almıştır A

Fethi Okyar 17 kasım 1930

yapılan seçimlerde büyük çoğunluğu SCF almış ama Seçim "açık oy

gizli tasnif" usülüne göre yapıldığı için bir kaç yer dışında seçimi CHP nin kazandığı ilan edildi

bu birkaç yerden biri de Samsun ve Menemen di

Muhalefetin köküne kibrit suyu dökmenin zamanı gelmişti

ama operasyon için bir hadise gerekliydi

MENEMEN HADİSESİ: uygun yer bulunur

uygun adamlar seçilir

manisalı beş esrarkeş para karşılığı ayarlanır

Şeriat isteriz diye Hükemet konağına saldırılacak ve asker vurulacaktı

Olaydan habersiz Kubilay yakalanır ve başı kesilir 23 aralık 1930

yakalananlardan biri; Hani bize para vereceklerdi

Bu ne İş! der

Ve bu tür provakasyonlar daha sonra rejimin sık sık uygulayacağı taktiklerin başında gelecekti

yurdun dört bir yanından 105 insan toplanır

Şeyh

hoca

alim

din adamı

göze batan kim varsa topanır

bunlar arasında en dikkar çekici isimlerin başında Şeyh Esad Efendi

oğlu Mehmet Ali ve Abdülhakim Arvasi vardır

37 idam kararı verilir

Mehmet ali İdam edilir

Şeyh 87 yaşında yaşlı biri

Halkın tepkisinden dolayı idam edilmez ama hastanede zehirletilerek öldürülür

Süleyman Hİlmi Tunahan: öyle bir zamanki Kuran a bağlı olmak suç

Allah bile demek suçtu

Basın yayın organlarında Allah tan

peygamber den

İslamiyet den bahsetmek yasaktı

Ezan okyan hocalar sakallarından tutulup sürükleniyor

hapse atılıyordu

Kuran öğrenmek ve öğretmek suçtu

bulunanlar toplatılıp yakılıyordu

gizli gizli bodrum katlarında Kuran öğrenen veya öğretenler yakalandığında cezalandırılıyordu

Süleyman Hilmi efendi de defalarca gözaltına alınmış ve türlü türlü hakaretlere maruz kalmasına rağmen bu mücadelesinden vazgeçmeyen biriydi 1939-1944-1957

Bediüzzaman Said Nursi:31 Mart Hadisesinden sonra İstanbulda Düzinelerle darağacı kurulmuştu

ortada yine aynı senaryo vardı

Belli kesimden komiteler tarafından seçilen figürler "şeriat isteriz" diye halk ve rütbesiz askerleri bu sloganla sokağa döktüler

bu karışıklığı bastırmak üzere hareket ordusu istanbul a girdi ve Padişah hall edildi

Said Nursinin de yazı yazdığı gazete olan Volkan ın sahibi Derviş Vahdeti ve pek çok kişi idam sehpalarında asıldı

bu asılmalar bahçede yapılırken Said Nursinin içerde mahkemesi yapılıyordu

"Sende şeriat istemiştin! bak isteyenlerin sonu ne oldu diye ilk soru sorulmuştu

medresesinde 500 e yakın talebe okutan Üstad Bitliste ruslara karşı verdiği savaşta talebelerinin tümünü kaybetmişti

kalan 2 kişi ile Ruslara esir düşecekti

1918 de Rusların elinden kaçıp istanbula gelen Üstad DARÜL HİKMETİL İSLAMİYE azalığına getirildi

1922 de ankaraya meclise davet edilen üstad oradaki havayı beğenmemiş

namazlarında gevşeklik gösteren vekiller hakkında on maddelik beyannameyi okumuştur1923

bu tavrından rahatsız olan komite aşı ile zehirletmeye çalışmış ama başarılı olamamıştır

eserlerini bastırdığı matbaanın sahibi olan trabzon mebusu Ali Şükrü Bey Atatürkün talimatı ile Topal Osman a boğdurularak şehit edilmiştir

Ali Şükrü Bey:

Mustafa Sabri Efendi (1869-1954)
İttihat ve Terakki Cemiyetine muhalif olup

Beyanü'l-Hak dergisinde baş yazarlık yaptı

Çok zor bir dönemde Şeyhülislamlık yaptı

1922 yılından sonra Kahire'ye giderek yerleşti ve Camiü'l Ezher'de müderrislik yaptı

1908 yılında Tokat Mebusu olarak meclise girdi

Cemiyet-i İlmiye-i İslâmiye'nin yayın organı olan "Beyanü'l-Hak" adlı derginin başyazarlığını yaptı

İkinci Meşrutiyetin ilanındaki katkı ve çabalarından dolayı İttihat ve Terakki Cemiyeti ile orduya teşekkür yazılarını kaleme aldı

Ancak

istibdada karşı yola çıkan yeni idarenin eski dönemi aratması ve muhalefete hayat hakkı tanımaması üzerine muhalifler safında yer aldı

Önce Ahali Fırkası ve daha sonra Hürriyet ve İtilaf Fırkası'nın kurucuları arasında yer aldı

1918 yılında tekrar siyasi hayatın içine girdi

Aynı yıl Darü'l-Hikmeti'l-İslâmiye azalığına seçildi

Bir yıl sonra Şeyhülislam oldu

Kısa bir süre sonra bu görevden ayrıldıysa da 1920 yılında tekrar bu göreve atandı

Ancak

kabine üyeleriyle anlaşamadığından bu görevi de kısa süreli oldu ve istifa etti

Mehmet Akif Ersoy (1873-1936)
Mektep ve medreselerde öğretmenlik yaptı

25 Ağustos 1918 tarihinde kurulan Darü'l-Hikmeti'l-İslamiye Cemiyetinin başkatipliğine atandı

Bu cemiyet

bir tür İslam Akademisi mahiyetinde idi

Üyeleri arasında

Bediüzzaman Said Nursi

Ahmed Cevdet

Hafız İsmail Hakkı

Muhammed Hamdi gibi

dönemin meşhur ilim ve fikir adamları yer aldı

Cemiyetin gayesi; Osmanlı ve İslam Aleminde ortaya çıkan dini meseleleri halletmek ve İslam'a yapılan hücum ve saldırılara cevap vermekti

Üyelerden birisi de Eşref Edip'tir

1952 yılında kaleme aldığı makalesinde

"Üstadla tanışmamız kırk seneyi geçti

O zamanlar her gün idarehaneye gelir; Akifler

Naimler

Feridler

İzmirli'lerle birlikte tatlı tatlı müsahabelerde bulunurduk

İkinci Meşrutiyet Akif'in hayatında bir dönüm teşkil etmektedir

1908 tarihinden itibaren şiirlerini Sırat-ı Müstakim dergisinde yayınlamaya başladı

Mondros Mütarekesi'nden (1918) sonra Balıkesir'e giderek

Milli Mücadeleyi teşvik edici hitabelerde bulundu

BMM'ne Burdur mebusu olarak katıldı

Ankara'da Taceddin Dergahında çalıştı

İstiklal Marşını yazdı

Meclisin taahhüt ettiği 500 lirayı orduya hediye ederek almadı

1923'te Mısır'a gitti

Hastalanınca İstanbul'a döndü ve 27 Aralık 1936 Pazar akşamı

altmış üç yaşında hayata gözlerini yumdu
Alıntı

CENGİZHAN · 2 Şub 2012

Yukarıdaki tutarsız, hikayemsi yazılar bana..

600.000 civarında uydurma hadisleri, islamın menfaati için uydurduklarını söyleyen arap din adamlarını hatırlattı...

Yukarıdaki hikayelerin neden anlatıldığını anlamaya çalışıyorum...

Herhalde, çanakkale savaşını, İstiklal savaşını ve sonrasında saltanatın lağvedilip ,bu günkü cumhuriyeti
aşağılamak maksadıyla yapılmakta olabilir mi..??

ACABA DİYE DÜŞÜNÜYORUM...

Cihan Aktaş, Şapka Kanunu'na muhalefet suçuyla asılan ilk kadının, Şalcı Bacı'nın ol

ömerusta

Kıdemli Üye

ömerusta

Kıdemli Üye

CENGİZHAN

Yasaklı