Hikem
Kıdemli Üye
- Katılım
- 31 Ağu 2009
- Mesajlar
- 6,073
- Tepkime puanı
- 702
- Puanları
- 0
Vahdet-ul-Vücud ve Panteizm Arasındaki Farklar
1-Vahdet-ul-Vücud ilmi peygamber ve onların varisleri olan veliler vasıtasıyla, hakiki menba' olan Cenab-ı Hak'tan nâzil olmuş bir ilimdir.Vücudilerin(Panteistlerin) ilmi ise, cismani duyguları ile bu sufli âlemden aldıkları bilgileri delil kabul ederek varlığın birliğini sezmelerinden ibarettir.
2-''Vahdet-i-Vücud müşahidleri''(=vahdet-ulvücudu müşahede eden) muhakkiklar arsında ihtilaf yoktur.Fakat vücudiler arasında ihtilaflar vardır.Çünkü ilimleri hislerin ve nazari akılllarının icâd ettikleri delillere dayanmaktadır.His ve akılların idrak dereceleri ise birbirinden farklıdır.
3-Vahdet-i-Vücudu müşahade edenler Hakk'ın zatına ''mechûl-i mutlak'' derler; ve onun her çeşit sıfattan tecrid ederler.Fakat uluhiyyet mertebesinde, Hakk'ın zatını işitme, görme, irade, kudret vs. gibi sıfatlarla muttasıl bilirler.Vücudiler ise Hakk'ı ''ilk illet'' (illet-i ûla) olarak isimlendirirler.
4-Vahdet-i-Vücudu müşahade edenler taayyünat ve eşyanın ''hakikat''inin 'Hakk' olduğunu söylerler;fakat taayyünatın ve eşyanın kendisine ''Hakk'' demezler.''Hak Hak'tır; ve eşya da kendi zatlarında eşyadır derler. Vücudiler ise eşyanın taayyünlerinin ve zatlarının Hak olduğunu söylerler.
5-Vahdet-i-Vücudu müşahade edenler arasında farklı nazariyelere tabi' olan fırkalar yoktur.Vücudiler ise birbirinden farklı nazariyeler takip ederler.Mesela Sipinoza'ya göre sıfatlar , 'cevher'' kabul ettiği ''illet-i ûla''nın zat ve hakikatini teşkil eden şeylerdir.
6-Vahdet-i Vücudu müşahade edenler ''Vücud-i hakiki'nin her mertebesinin bir hükmü vardır; ve ona riayet etmek lazımdır'' derler.Binaenaleyh bu ''suret alemi'' nde Peygamberin getirdiği şeriat ile tesbit edilmiş olan amellere son derece riayet ederler.Vücudiler ise, kendilerini böyle bir kayıt ile bağlı ve mükellef bilmezler.
7-Vahdet-i-Vücudu müşahade edenlerin ilmi birbirlerinden alınmış bir ilim değildir.''Fena Fillah'' dedikleri hâlin vukuundan sonra kendilerinde meydana gelen bir ilm-i şuhudi', yani müşahedeye dayanan bir ilimdir.Vücudiler ise, filozofların birbirlerinden aldıkları, sonra kendi akıllarına göre genişletip ifade ettikleri bir ilmi nazari ,yani akli görüşlere dayanan bir ilimdir.Şu halde vahdet-i-vücud ilmi bir ''ilmi kâl''( söz ilmi) değil, ''ilmi hâl'' dir.
8-Vahdet-i-Vücudu müşahede edenler Cenabı Hakk'ı hem 'tenzih'' hem ''teşbih'' ederler.Vücudiler ise yalnız ''teşbih'' ederler.
(Geniş bilgi için bak.Fusu'l Hikem terceme ve şerhi A.Avni Konuk c. 1 s.58-59-60-61-62)
1-Vahdet-ul-Vücud ilmi peygamber ve onların varisleri olan veliler vasıtasıyla, hakiki menba' olan Cenab-ı Hak'tan nâzil olmuş bir ilimdir.Vücudilerin(Panteistlerin) ilmi ise, cismani duyguları ile bu sufli âlemden aldıkları bilgileri delil kabul ederek varlığın birliğini sezmelerinden ibarettir.
2-''Vahdet-i-Vücud müşahidleri''(=vahdet-ulvücudu müşahede eden) muhakkiklar arsında ihtilaf yoktur.Fakat vücudiler arasında ihtilaflar vardır.Çünkü ilimleri hislerin ve nazari akılllarının icâd ettikleri delillere dayanmaktadır.His ve akılların idrak dereceleri ise birbirinden farklıdır.
3-Vahdet-i-Vücudu müşahade edenler Hakk'ın zatına ''mechûl-i mutlak'' derler; ve onun her çeşit sıfattan tecrid ederler.Fakat uluhiyyet mertebesinde, Hakk'ın zatını işitme, görme, irade, kudret vs. gibi sıfatlarla muttasıl bilirler.Vücudiler ise Hakk'ı ''ilk illet'' (illet-i ûla) olarak isimlendirirler.
4-Vahdet-i-Vücudu müşahade edenler taayyünat ve eşyanın ''hakikat''inin 'Hakk' olduğunu söylerler;fakat taayyünatın ve eşyanın kendisine ''Hakk'' demezler.''Hak Hak'tır; ve eşya da kendi zatlarında eşyadır derler. Vücudiler ise eşyanın taayyünlerinin ve zatlarının Hak olduğunu söylerler.
5-Vahdet-i-Vücudu müşahade edenler arasında farklı nazariyelere tabi' olan fırkalar yoktur.Vücudiler ise birbirinden farklı nazariyeler takip ederler.Mesela Sipinoza'ya göre sıfatlar , 'cevher'' kabul ettiği ''illet-i ûla''nın zat ve hakikatini teşkil eden şeylerdir.
6-Vahdet-i Vücudu müşahade edenler ''Vücud-i hakiki'nin her mertebesinin bir hükmü vardır; ve ona riayet etmek lazımdır'' derler.Binaenaleyh bu ''suret alemi'' nde Peygamberin getirdiği şeriat ile tesbit edilmiş olan amellere son derece riayet ederler.Vücudiler ise, kendilerini böyle bir kayıt ile bağlı ve mükellef bilmezler.
7-Vahdet-i-Vücudu müşahade edenlerin ilmi birbirlerinden alınmış bir ilim değildir.''Fena Fillah'' dedikleri hâlin vukuundan sonra kendilerinde meydana gelen bir ilm-i şuhudi', yani müşahedeye dayanan bir ilimdir.Vücudiler ise, filozofların birbirlerinden aldıkları, sonra kendi akıllarına göre genişletip ifade ettikleri bir ilmi nazari ,yani akli görüşlere dayanan bir ilimdir.Şu halde vahdet-i-vücud ilmi bir ''ilmi kâl''( söz ilmi) değil, ''ilmi hâl'' dir.
8-Vahdet-i-Vücudu müşahede edenler Cenabı Hakk'ı hem 'tenzih'' hem ''teşbih'' ederler.Vücudiler ise yalnız ''teşbih'' ederler.
(Geniş bilgi için bak.Fusu'l Hikem terceme ve şerhi A.Avni Konuk c. 1 s.58-59-60-61-62)
