ihvanistanbul
AkhenAton
Günümüz âlimleri, yeni bir tedavi şekli olan organ nakli konu-sunda başlangıçta tereddüt etmişler ancak organ nakli tedavisi-nin zamanımızda alternatifi olmayan bir tedavi yöntemi olmasısebebi ile bu tereddüt ve çekimserlikleri nispi olarak terk etmiş-lerdir. Belirlenen şartlara riayet edilmesi durumunda organ nak-line cevaz verilmektedir. Ancak güzellik için ve zaruret bulun-maksızın organ naklinin caiz olmadığı aşikârdır.
Sizinle buluştuğumuz ilkyazımızda da ifade ettiğimiz gibi,İslam dini tarihsel değil evrensel bir dindir. Dolayısıyla 14 asıröncesindeki insanlara cevap verdiği gibi günümüzün insanları-na da cevap vermeye ve sorunlarını çözmeye muktedirdir. Bu daİslamiyet’in İlâhî bir nizam olduğunun en somut delillerindenbiridir. Bu köşemizde sizden gelen sorulara veya merak edilenkonulara İslam fıkhı açısından bakmaya çalışıyoruz. Bu sayıdakisoru ve cevabımız organ nakli hakkında.
Günümüz hastanelerinde organ bekleyen nice hastalarımıziçin umut ışığı olan, bununla beraber dini hassasiyetlerinigöz ardı etmeyenleri de düşündüren organ nakli hakkındaİslam fıkhının, diğer bir tabirle İslam âlimlerimizin bakışınedir?
Soruda ifade edilen organ nakli meselesinin dini hükmüne gir-meden önce, kısaca organ naklinin tanımını ve tarihçesini ver-mek isterim.
Organ nakli; vücutta görevini yapamayan bir organın yerine,başka bir canlıdan veya ölüden aynı görevi yapacak bir organınnakledilmesi ile yapılan bir tedavi yöntemidir. 18. yüzyılda baş-layan organ nakli, her geçen gün geliştirilerek 19. yüzyılda in-sandan insana doku ve organ nakline başlanmıştır. Önceleri derive kas nakli şeklinde başlayan bu tedavi, giderek gelişmiş; kalp,böbrek ve kemik iliği gibi hayati organların nakli de mümkünolmuştur.
Ancak insandan insana organ nakli böylesine önemli bir tedaviyöntemi olmasının yanı sıra, soruda da temas edildiği gibi bazıdini ve hukuki meseleleri de beraberinde getirmiştir. Lakin şunuda bilmek gerekir ki, organ nakli İslam fıkhına tamamıyla yaban-cı bir şey değildir. Nitekim ilkyazımızda da temas ettiğimiz gibi,hakkında eski müçtehit imamlarımızdan sarahaten bir bilgiyeulaşamadığımız meselelerde, benzer konular hakkında yapmışoldukları içtihatlarına rastlamamız mümkün oluyor. Şöyle ki,İslâm âlimlerinin evvelkileri, insanın cüzünden istifade etmenincaiz olup olmaması konusunda tartışmışlardır.
Mezhep Büyüklerine Göre
Organ Nakli
El-Fetâve’l-Hindiyye adlı esere baktığımız zaman, EbûHanîfe’nin talebelerinden olan ve aynı zamanda da mezhebinitedvin eden, (kayıt altına alan) İmam-ı Muhammed el-Hasan eş-
Şeybânî’nin bu konuya ışık tutması açısından şu sözünü görü-rüz: Kişinin tedavi için koyun, katır, at gibi hayvanların kemiğinikullanması caizdir. Lakin necaseti liaynihi (bizzat necis) olduğuiçin domuzun, hürmetine (saygınlık ve üstünlüğüne) binaen deinsanın kemiğini tedavi için kullanmak tahrîmen mekruhtur.1
Bu görüşe göre, ister canlı olsun ister ölü olsun insanın parça-sından istifade etmek caiz değildir. Zira insan keremli, saygın,üstün bir varlıktır, cüzlerinin bezl edilmesi (uluorta saçılması)caiz olmaz.
Hz. Aîşe’den (radiyallahu anha) rivayet olunduğuna göre Hz.Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) “Ölü bir kimsenin ke-miğini kırmak, diri iken kemiğini kırmak gibidir” buyurmuştur.Efendimizin bu hadis-i şerifi, yukarıdaki görüşü kuvvetlendir-mektedir.
Şafî uleması ise; “hayvanın cüzünden organından istifade et-mek caiz olduğu gibi, zor durumda kalan kimse için de insanıncüzünden-organından istifade etmek caizdir” demişlerdir. Nite-kim İmâm-ı Nevevî, El-Mecmû adlı eserinde şöyle buyuruyor:Açlıktan zor durumda kalan kimse ölmüş birini bulsa onun etin-den yemesi helaldir zira diri yani hayatta olan kimsenin hürmeti(üstünlülüğü) ölüye nispetle daha fazladır.
Mâlikî fukahası da, insan cüzünden-organından istifadenincaiz olup olmaması konusunda ihtilaf etmişlerdir. Sahih olangörüşe göre ise bunun muzdar (zor) durumda olan kişi için caizolmasıdır.
Günümüzde Organ Nakli
Günümüzdeki organ naklinin caiz olup olmadığına gelince;güncel olan bu mesele hakkında ne nasslarda (âyet-hadis), ne deelimizde mevcut olan klasik fıkıh kitaplarında açık bir ifadeninbulunmadığı bir gerçektir.
Böyle olunca, günümüz âlimleri yeni bir tedavi şekli olan organnakli konusunda görüş bildirmede başlangıçta tereddüt etmişlerancak organ nakli tedavisinin zamanımızda alternatifi olmayanbir tedavi yöntemi olması sebebi ile bu tereddüt ve çekimserlik-leri nispi olarak terk etmişlerdir.
Daha öncede ifade ettiğimiz gibi hakkında ayet-i kerime vehadis-i şerif olmayan, evvelki müçtehit imamlarımızdan da hak-kında bir bilgi bulunmayan meseleler karşısında ehil olan kişile-rin ferdi hüküm vermelerindense, ehil olan âlimlerin bir arayatoplanıp konuyla alâkalı kişilerle de istişâre etmek suretiyle ara-larında bir hükme bağlamaları daha uygundur. Bundan dolayı-dır ki bu konuyla alâkalı ferdi görüşleri nakletmektense konseyinyani âlimler topluluğunun ortak kararını nakletmek daha uygunolacaktır.
Sizinle buluştuğumuz ilkyazımızda da ifade ettiğimiz gibi,İslam dini tarihsel değil evrensel bir dindir. Dolayısıyla 14 asıröncesindeki insanlara cevap verdiği gibi günümüzün insanları-na da cevap vermeye ve sorunlarını çözmeye muktedirdir. Bu daİslamiyet’in İlâhî bir nizam olduğunun en somut delillerindenbiridir. Bu köşemizde sizden gelen sorulara veya merak edilenkonulara İslam fıkhı açısından bakmaya çalışıyoruz. Bu sayıdakisoru ve cevabımız organ nakli hakkında.
Günümüz hastanelerinde organ bekleyen nice hastalarımıziçin umut ışığı olan, bununla beraber dini hassasiyetlerinigöz ardı etmeyenleri de düşündüren organ nakli hakkındaİslam fıkhının, diğer bir tabirle İslam âlimlerimizin bakışınedir?
Soruda ifade edilen organ nakli meselesinin dini hükmüne gir-meden önce, kısaca organ naklinin tanımını ve tarihçesini ver-mek isterim.
Organ nakli; vücutta görevini yapamayan bir organın yerine,başka bir canlıdan veya ölüden aynı görevi yapacak bir organınnakledilmesi ile yapılan bir tedavi yöntemidir. 18. yüzyılda baş-layan organ nakli, her geçen gün geliştirilerek 19. yüzyılda in-sandan insana doku ve organ nakline başlanmıştır. Önceleri derive kas nakli şeklinde başlayan bu tedavi, giderek gelişmiş; kalp,böbrek ve kemik iliği gibi hayati organların nakli de mümkünolmuştur.
Ancak insandan insana organ nakli böylesine önemli bir tedaviyöntemi olmasının yanı sıra, soruda da temas edildiği gibi bazıdini ve hukuki meseleleri de beraberinde getirmiştir. Lakin şunuda bilmek gerekir ki, organ nakli İslam fıkhına tamamıyla yaban-cı bir şey değildir. Nitekim ilkyazımızda da temas ettiğimiz gibi,hakkında eski müçtehit imamlarımızdan sarahaten bir bilgiyeulaşamadığımız meselelerde, benzer konular hakkında yapmışoldukları içtihatlarına rastlamamız mümkün oluyor. Şöyle ki,İslâm âlimlerinin evvelkileri, insanın cüzünden istifade etmenincaiz olup olmaması konusunda tartışmışlardır.
Mezhep Büyüklerine Göre
Organ Nakli
El-Fetâve’l-Hindiyye adlı esere baktığımız zaman, EbûHanîfe’nin talebelerinden olan ve aynı zamanda da mezhebinitedvin eden, (kayıt altına alan) İmam-ı Muhammed el-Hasan eş-
Şeybânî’nin bu konuya ışık tutması açısından şu sözünü görü-rüz: Kişinin tedavi için koyun, katır, at gibi hayvanların kemiğinikullanması caizdir. Lakin necaseti liaynihi (bizzat necis) olduğuiçin domuzun, hürmetine (saygınlık ve üstünlüğüne) binaen deinsanın kemiğini tedavi için kullanmak tahrîmen mekruhtur.1
Bu görüşe göre, ister canlı olsun ister ölü olsun insanın parça-sından istifade etmek caiz değildir. Zira insan keremli, saygın,üstün bir varlıktır, cüzlerinin bezl edilmesi (uluorta saçılması)caiz olmaz.
Hz. Aîşe’den (radiyallahu anha) rivayet olunduğuna göre Hz.Peygamber (sallallahu aleyhi ve sellem) “Ölü bir kimsenin ke-miğini kırmak, diri iken kemiğini kırmak gibidir” buyurmuştur.Efendimizin bu hadis-i şerifi, yukarıdaki görüşü kuvvetlendir-mektedir.
Şafî uleması ise; “hayvanın cüzünden organından istifade et-mek caiz olduğu gibi, zor durumda kalan kimse için de insanıncüzünden-organından istifade etmek caizdir” demişlerdir. Nite-kim İmâm-ı Nevevî, El-Mecmû adlı eserinde şöyle buyuruyor:Açlıktan zor durumda kalan kimse ölmüş birini bulsa onun etin-den yemesi helaldir zira diri yani hayatta olan kimsenin hürmeti(üstünlülüğü) ölüye nispetle daha fazladır.
Mâlikî fukahası da, insan cüzünden-organından istifadenincaiz olup olmaması konusunda ihtilaf etmişlerdir. Sahih olangörüşe göre ise bunun muzdar (zor) durumda olan kişi için caizolmasıdır.
Günümüzde Organ Nakli
Günümüzdeki organ naklinin caiz olup olmadığına gelince;güncel olan bu mesele hakkında ne nasslarda (âyet-hadis), ne deelimizde mevcut olan klasik fıkıh kitaplarında açık bir ifadeninbulunmadığı bir gerçektir.
Böyle olunca, günümüz âlimleri yeni bir tedavi şekli olan organnakli konusunda görüş bildirmede başlangıçta tereddüt etmişlerancak organ nakli tedavisinin zamanımızda alternatifi olmayanbir tedavi yöntemi olması sebebi ile bu tereddüt ve çekimserlik-leri nispi olarak terk etmişlerdir.
Daha öncede ifade ettiğimiz gibi hakkında ayet-i kerime vehadis-i şerif olmayan, evvelki müçtehit imamlarımızdan da hak-kında bir bilgi bulunmayan meseleler karşısında ehil olan kişile-rin ferdi hüküm vermelerindense, ehil olan âlimlerin bir arayatoplanıp konuyla alâkalı kişilerle de istişâre etmek suretiyle ara-larında bir hükme bağlamaları daha uygundur. Bundan dolayı-dır ki bu konuyla alâkalı ferdi görüşleri nakletmektense konseyinyani âlimler topluluğunun ortak kararını nakletmek daha uygunolacaktır.
