SAADET-İ EBEDİYYE / Dr.Ebubekir Sifil
Okuyucu soruları içinde hakkında bilgi istenen kitapların başında gelen “Saadet-i Ebediyye” isimli eserin benim elimde bulunan son baskısı 2001 tarihli ve yaklaşık 1250 sayfa. Bu hacimdeki bir kitabın bir yazı çerçevesinde detaylı bir değerlendirmesini yapmak takdir edersiniz ki mümkün değil. Bununla birlikte, piyasaya ilk çıktığı tarihten bu yana hacmi durmadan kabaran ve muhtevasında değişiklikler yapıldığı görülen bu eserin baştan sona zararlı olduğunu söylemek insaf ve adaletle bağdaşmaz.
Eserde Ehl-i Sünnet’e yapılan yoğun vurgu ve genel olarak Ehl-i Sünnet ulemanın eserlerinden istifade edilmiş olması, ona ayrı bir hususiyet vermektedir. Ancak mütekaddimun ulemanın eserlerinden yok denecek kadar az istifade edilmiş olması ve Hadis’le ilgili hususlarda temel Hadis musannefatına hemen hiç başvurulmaması, eserin önsözünde “ilim kitabı” olarak tevsif edilmesiyle örtüşmemektedir.
Bununla birlikte eserin şu yönlerine dikkat etmek gerekir:
1. Eserde bol miktarda zayıf –ve hatta bazen uydurma– rivayetlere rastlanmaktadır. Mesela Hz. Peygamber (s.a.v)’in, Hz. Ali (r.a)’ye, “Benden sonra halife Ebû Bekr olacaktır. Ondan sonra Ömer, ondan sonra Osman, ondan sonra da sen” buyurduğunun söylenmesi (69) böyledir.
2. Eserde yer alan birtakım fıkhî hükümler muteber değildir. Mesela hoparlörle ezan ve radyoda Kur’an okunmasının caiz olmadığının söylenmesi (206) böyledir. Hatta “Saadet-i Ebediyye” yazarı bu meselede o denli ileri gitmiştir ki, belirttiğim sayfada şöyle demektedir: “Görülüyor ki, radyo (mizyâ’) ile ve minarede hoparlör (mükebbirussavt) ile ezan okumak (…) ve bunları ezan diye dinlemek caiz olmaz. Bunlar hem kabul olmaz, hem de günah olur. (…) Küçük günaha devam, büyük günah olmaktadır.”
“… İbadetlerde değişiklik yapmanın bid’at olduğunu, büyük günah olduğunu biliyoruz. Resulullah’ın (sallallahu aleyhi ve selem) kabul etmediği, red ettiği bir şeyi ibadete karıştırmak ise, bid’atten daha büyük, ondan daha çirkin günah olur…” (722)
“… Radyodan ve hoparlörden çıkan sesler, şimdi Hıristiyanların ve Yahudilerin ellerinde bulunan İncil ve Tevratlar gibi Allah kelamı değildir… (724)
3. “… Yani mü’min namaz kılar, kâfir kılmaz. Münafıklar ise bazen kılar, bazen kılmaz. (…) Hadis imamları söz birliği ile bildiriyor ki, bir namazı vaktinde, amden kılmayan, yani namaz vakti geçerken namaz kılmadığı için üzülmeyen kâfir olur veya ölürken imansız gider…” (210)
Oysa bu konuda Hadis imamlarının söz birliği ettiğini söylemek mümkün değildir. Daha önce (2003 Ekim’inde) bu köşede, yine bizzat Ehl-i Hadis’ten birisinden, İmam el-Buhârî’nin çağdaşı Muhammed b. Nasr el-Mervezî’den, Ehl-i Hadis’in bu konuda ikiyi ayrıldığını nakletmiştim.
4. “İmam-ı Şafiî hazretleri, İmam-ı a’zamın içtihadının inceliğinden az bir şey anlayabildiği içindir ki, “Bütün müçtehidler, İmam-ı a’zam Ebû Hanîfe’nin çocuklarıdır” demiştir.” (49)
Oysa İmam eş-Şâfi’î’nin bu sözü, İmam Ebû Hanîfe’nin içtihadlarından ancak az bir şeyi anlayabildiğini değil, hüküm istinbat metotlarının, özellikle de Kıyas’ın inceliklerini sistemli bir şekilde ilk önce ortaya koyan kişinin İmam Ebû Hanîfe olduğunu tesbit ve itiraf ettiğini gösterir. Aksi halde İmam eş-Şâfi’î’nin İmam Ebû Hanîfe’ye ve onun talebelerine muhalefet etmesini açıklamak mümkün olmaz. Daha da önemlisi, bu durumda İmam eş-Şâfi’î’nin mezhebinin “yüzeysel” ve “daha az değerli” olduğu gibi bir garabet ortaya çıkar ki, aklı başında bir kimsenin böyle bir iddiada bulunması mümkün değildir.
Bir de İmam Ebû Hanîfe’nin, “Sünnet’e ittibada herkesten ileri gittiği”nin söylenmesi (49), “diğer mezheplerin Sünnet’e daha az ittiba ettiği”nin tersinden ifade edilmesidir ve oldukça düşündürücüdür.
5. Bir diğer tesbit hatası da, Sahabe’nin tümünün müçtehid olduğunun söylenmesidir (50). Oysa muhakkık ulema, Sahabe’den içtihad seviyesine yükselenlerin sayısının 20 civarında olduğunu söylemiştir.
6. Bir kısım Hadis alimlerinin (es-Sehâvî, Ali el-Kârî gibi), sırf mevzu hadis konusunda eser verip, mevzu hadisleri diğerlerinden ayırdıkları için hedef tahtasına oturtulduğu görülmektedir ki, “Din kitaplarında uydurma hadis olmaz” diyen “âllame”nin buradan beslendiği açık. İmam el-Gazzâlî ve İmam es-Süyûtî’nin eserlerinde hiç uydurma hadis bulunmadığı iddiasında da öyle…
Bir takım kitaplarda uydurma hadis bulunduğu gerçeğinin savunulacak yanının kalmadığı görüldüğü zaman da “O kitaplar dinin temel bilgilerini bildiren kitaplar değildir” denerek güya çıkış yolu bulunuyor!…
7. Bir “garib hadis” tarifi: “Yalnız bir kimsenin bildirdiği hadis-i sahihdir.” (423)
Demek ki Usul-i Hadis ilminde ya bütün garip hadisler sahih kabul ediliyor veya uydurma hadisler arasında, garib hadisler gibi tek kişi kanalıyla nakledileni yok!!
Mezkûr kitap hakkında elbette daha fazla şey söylenebilir. Ancak muhtelif konulardan seçtiğim bu örnekler, kitabın, tam anlamıyla güvenilerek okunamayacağını göstermeye yeterlidir.
Milli Gazete - 10 Haziran 2004
EBUBEKİR SİFİL
