Muminaga
Yeni
- Katılım
- 19 Ara 2006
- Mesajlar
- 8,208
- Tepkime puanı
- 989
- Puanları
- 0
KUR`AN`DAKİ EDEBİ SANATLAR - 1
MUTÂBAKAT: Bir cümlede iki zıt manalı kelimeyi birleştirmektir.
“Güldüren de O’dur, ağlatan da, öldüren de O‘dur, yaşatan da“[Necm Suresi, 43]
___________________
TEŞBİH: Bir şeyi başka bir şeye benzetmek manasına gelir. Aynı zamanda teşbih, İki şeyin bir manada müşterek olduklarını; ister hakikat ister mecaz olsun, bunlardan her birinin diğerinin yerini tutup, onun yerine geçeceğini göstermektedir.
Kuran’ı Kerim’de teşbih sanatı için verebileceğimiz en güzel örnek, “...Genişliği, gökle yerin genişliği gibi olan bir cennete koşun.” [Hadid Suresi, 21]
Allah (cc), bu ayette insanın kavrayış düzeyine uzak olan cenneti, bilinen yeryüzü ile gökyüzüne teşbih ederek insanın idrakine sunmuştur.
___________________
İSTİFHAM: Okuyucunun dikkatini çekmek, duygu ve düşünceleri daha etkili kılmak için bu duygu ve düşüncelerin soru biçiminde verilmesidir.
“Ey insan, sana dini yalan saydırtan nedir?” [Tin Suresi, 7]
___________________
İSTİÂRE: Ödünç almak manasına gelen istiâre, bir kelimenin manasını geçici bir süreliğine diğer bir kelime hakkında kullanmaktır. İlmi ziyade olan biri için kullanılan “Derya gibi adam” örneğini istiâre için verebiliriz.
Kuran’ı Kerim’de istiâre sanatı için verebileceğimiz örnek ise; “Rabbim, dedi, kemiklerim gevşedi (de dökülüyor) benden. İhtiyarlıktan da saçım başım (beyaz) alevlerle tutuştu.” [Meryem Suresi, 4]
___________________
KİNÂYE: Kelimenin kendi manasına eşit bir başka manada kullanılmasıdır.
“İkisi de yemek yerlerdi” [Maide Suresi, 75]. Hz. Meryem ve Hz. İsa (as)’ya ilahlık atfedenlere onların da insan olduğunu vurgulamak için kinâye sanatı kullanılmıştır.
___________________
TASVİR: Şekillendirme, resmini yapma, resim, figür, portre manalarına gelen tasvir, bir hususu insan zihninde hareket eden canlı tablolar halinde yazı ile tarif etme manasına gelir.
Kuran’ı Kerim’de “ Ayetlerimizi yalan sayanlara ve onları kabule tenezzül etmeyenlere gök kapıları açılmayacak ve deve iğne deliğinden geçmedikçe onlar da cennete giremeyeceklerdir. İşte mücrimleri biz böyle cezalandırırız!” [A’raf Suresi, 40]
___________________
AKİS: Cümlenin bir kısmının takdim, diğer kısmının tehir edilmesi, sonra da tehir edilen cümlenin takdim, takdim edilen cümlenin tehir edilmesine denir.
“Onlar sizin elbiseniz, siz de onların elbisesisiniz.” [Bakara Suresi, 187]
___________________
Aliterasyon: Bir şiirde ya da düzyazıda ahenk yaratmak amacıyla aynı ses ya da hecenin yinelenmesine denir.
Nas Suresinin 5.ayetini aliterasyon sanatına örnek verebiliriz.
“Ellezi yuwes wisu fi sudurin nas”, burada “س“ (se) sesinin yinelenmesi ile bir ahenk oluşturulmuştur.
___________________
Seci (İç Kafiye): Cümlelerin ya da bir cümle içinde birden çok sözcüğün sonlarındaki ses benzerliğine seci denir.
Seci, nesirde kullanılan uyak olarak da tanımlanabilir. Kur’an’ı Kerim’de seci edebi sanatına çok rastlanılmaktadır. Örnek olarak;
“Tutup bağlayın onu, sonra cehenneme sallayın onu” [ Hakka, 30-31 ] ayeti gösterilebilir.
___________________
Itnâb: Kastedilen manayı daha çok kelimeyle ifade etmektir.
“Müşriklerin vay haline, onlar ki zekâtı vermezler” [ Fussilet, 6-7 ]
___________________
Ta’riz: Kelimenin, zikredilen mana dışında, zikredilmeyen bir manada kullanılmasıdır.
“Ancak akıl sahipleri ibret alırlar” [ Ra’d, 19 ] Bu ayette kâfirler zemmedilmekte ve ibret almadıklarından akılsız olan hayvanlara benzetilmektedirler.
___________________
Mecaz: Sözcüğün gerçek anlamının dışında kullanılmasıyla kazandığı anlamına denir.
“Yüzünüzü Mescid-i Haram tarafına çeviriniz” [ Bakara, 144 ]
Burada yüzden maksat bütün vücuttur.
___________________
Tevriye: Bir kelimeyi birden çok manaya gelecek şekilde kullanmaktır. Kelime, biri yakın, diğeri uzak iki mana taşır.
“ Rahman (Allah) arşı istiva etti” [ Taha, 5 ]
“İstiva” kelimesinin birinde, bir mekânda yerleşmek, diğerinde mülkiyetine almak, kuşatmak, istilâ etmek manası vardır.
Birinci manayı Allah (cc) için kullanmak zaten caiz değildir. İkinci mana, uzak olan manası olmakla beraber, birinci manadan ikincisi tevriye yapılmıştır.
Söz ve Kalem Dergisi
http://www.sozvekalem.com/
MUTÂBAKAT: Bir cümlede iki zıt manalı kelimeyi birleştirmektir.
“Güldüren de O’dur, ağlatan da, öldüren de O‘dur, yaşatan da“[Necm Suresi, 43]
___________________
TEŞBİH: Bir şeyi başka bir şeye benzetmek manasına gelir. Aynı zamanda teşbih, İki şeyin bir manada müşterek olduklarını; ister hakikat ister mecaz olsun, bunlardan her birinin diğerinin yerini tutup, onun yerine geçeceğini göstermektedir.
Kuran’ı Kerim’de teşbih sanatı için verebileceğimiz en güzel örnek, “...Genişliği, gökle yerin genişliği gibi olan bir cennete koşun.” [Hadid Suresi, 21]
Allah (cc), bu ayette insanın kavrayış düzeyine uzak olan cenneti, bilinen yeryüzü ile gökyüzüne teşbih ederek insanın idrakine sunmuştur.
___________________
İSTİFHAM: Okuyucunun dikkatini çekmek, duygu ve düşünceleri daha etkili kılmak için bu duygu ve düşüncelerin soru biçiminde verilmesidir.
“Ey insan, sana dini yalan saydırtan nedir?” [Tin Suresi, 7]
___________________
İSTİÂRE: Ödünç almak manasına gelen istiâre, bir kelimenin manasını geçici bir süreliğine diğer bir kelime hakkında kullanmaktır. İlmi ziyade olan biri için kullanılan “Derya gibi adam” örneğini istiâre için verebiliriz.
Kuran’ı Kerim’de istiâre sanatı için verebileceğimiz örnek ise; “Rabbim, dedi, kemiklerim gevşedi (de dökülüyor) benden. İhtiyarlıktan da saçım başım (beyaz) alevlerle tutuştu.” [Meryem Suresi, 4]
___________________
KİNÂYE: Kelimenin kendi manasına eşit bir başka manada kullanılmasıdır.
“İkisi de yemek yerlerdi” [Maide Suresi, 75]. Hz. Meryem ve Hz. İsa (as)’ya ilahlık atfedenlere onların da insan olduğunu vurgulamak için kinâye sanatı kullanılmıştır.
___________________
TASVİR: Şekillendirme, resmini yapma, resim, figür, portre manalarına gelen tasvir, bir hususu insan zihninde hareket eden canlı tablolar halinde yazı ile tarif etme manasına gelir.
Kuran’ı Kerim’de “ Ayetlerimizi yalan sayanlara ve onları kabule tenezzül etmeyenlere gök kapıları açılmayacak ve deve iğne deliğinden geçmedikçe onlar da cennete giremeyeceklerdir. İşte mücrimleri biz böyle cezalandırırız!” [A’raf Suresi, 40]
___________________
AKİS: Cümlenin bir kısmının takdim, diğer kısmının tehir edilmesi, sonra da tehir edilen cümlenin takdim, takdim edilen cümlenin tehir edilmesine denir.
“Onlar sizin elbiseniz, siz de onların elbisesisiniz.” [Bakara Suresi, 187]
___________________
Aliterasyon: Bir şiirde ya da düzyazıda ahenk yaratmak amacıyla aynı ses ya da hecenin yinelenmesine denir.
Nas Suresinin 5.ayetini aliterasyon sanatına örnek verebiliriz.
“Ellezi yuwes wisu fi sudurin nas”, burada “س“ (se) sesinin yinelenmesi ile bir ahenk oluşturulmuştur.
___________________
Seci (İç Kafiye): Cümlelerin ya da bir cümle içinde birden çok sözcüğün sonlarındaki ses benzerliğine seci denir.
Seci, nesirde kullanılan uyak olarak da tanımlanabilir. Kur’an’ı Kerim’de seci edebi sanatına çok rastlanılmaktadır. Örnek olarak;
“Tutup bağlayın onu, sonra cehenneme sallayın onu” [ Hakka, 30-31 ] ayeti gösterilebilir.
___________________
Itnâb: Kastedilen manayı daha çok kelimeyle ifade etmektir.
“Müşriklerin vay haline, onlar ki zekâtı vermezler” [ Fussilet, 6-7 ]
___________________
Ta’riz: Kelimenin, zikredilen mana dışında, zikredilmeyen bir manada kullanılmasıdır.
“Ancak akıl sahipleri ibret alırlar” [ Ra’d, 19 ] Bu ayette kâfirler zemmedilmekte ve ibret almadıklarından akılsız olan hayvanlara benzetilmektedirler.
___________________
Mecaz: Sözcüğün gerçek anlamının dışında kullanılmasıyla kazandığı anlamına denir.
“Yüzünüzü Mescid-i Haram tarafına çeviriniz” [ Bakara, 144 ]
Burada yüzden maksat bütün vücuttur.
___________________
Tevriye: Bir kelimeyi birden çok manaya gelecek şekilde kullanmaktır. Kelime, biri yakın, diğeri uzak iki mana taşır.
“ Rahman (Allah) arşı istiva etti” [ Taha, 5 ]
“İstiva” kelimesinin birinde, bir mekânda yerleşmek, diğerinde mülkiyetine almak, kuşatmak, istilâ etmek manası vardır.
Birinci manayı Allah (cc) için kullanmak zaten caiz değildir. İkinci mana, uzak olan manası olmakla beraber, birinci manadan ikincisi tevriye yapılmıştır.
Söz ve Kalem Dergisi
http://www.sozvekalem.com/