ibrahimi
Has Uşak
Cevap
Değerli Kardeşimiz;
Bu söz hadis değildir. Hz. Ali'ye izafe edilmektedir: Hz. Ali (r.a.) halka: "İşittiğime göre kadınlarınız çarşı ve pazarlarda erkekler arasında gezip dolaşıyorlar. Sizde kıskançlık duygusu yok mu? Şunu bilinki kıskanmayan kimsede hayır yoktur." Ayrıca şöyle buyurmuştur: "Kıskançlığın iki çeşidi vardır: Birincisi güzel olanıdır ki insan onunla aile efradını ıslah ederek onların kötü yollara düşmelerine engel olur. İkincisi de kötü olanıdır ki bu, sahibini cehenneme götürür."(1)
Dinî metinlerde kıskançlık anlamında kullanılan Arapça gayret kelimesi "kişi*nin kendi mahremini koruması yönünde gösterdiği aşırı duyarlılık, izzet-i nefsine, şeref ve namusuna zarar verecek durum*lardan sakınıp korunmasını sağlayan duy*gusal tepki", daha özel olarak da "erkek veya kadının başkasının cinsel ilgisine karşı kendi eşini koruma ve savunma duygusu" mânasına gelir.(2)
Bir kimsenin eşini ve kendine ait olan bir hak ve menfaati başkasından kıskanması ha*set değil gayret olarak nitelendirilir. Çün*kü bu tabii ve fıtrî bir eğilimdir. Kişinin sevip bağlandığı, değer verdiği bir kimseyi ve bir şeyi koruma altına alması, esirge*mesi sonucunu doğuran kıskanma duy*gusu ve bundan kaynaklanan eylemler, yükselme, ilerleme, olgunlaşma, namus ve iffetin, hak ve menfaatlerin muhafa*zası için gerekli bir tutum ve davranış özelliği olarak kabul edilir.(3) Bu sebeple İslâm ahlâk kül*türünde dengeli bir kıskançlık duygusu asalet, namus, iffet ve mertliğin temeli sayılmış ve bir onur İfadesi olarak kabul edilmiştir.
Kıskançlığın olumlu ve olumsuz yönle*rini birbirinden ayırt etmek önemlidir. Bazı kıskançlık belirtileri vardır ki görünüşte dinî-ahlâkî endişe ve hassasiyetin dışa vurumu gibi olsa da çok defa şahsî zaaf ve bencilce dürtülerden kaynaklanır. Gerek Resûl-i Ekrem'in hadislerinde ge*rekse müslüman âlimlerin açıklamalannda kıskançlık duygulan arasındaki bu ayı*rıma dikkat çekildiği görülmektedir. Ni*tekim bir hadiste Allah'ın sevdiği ve sevmediği kıskançlık çeşitlerinin bulunduğu belirtilerek birincisinin haklı bir şüpheye dayanan kıskanma, ikincisinin ortada şüphelenecek bir durum yokken ortaya konan kıskançlık olduğu ifade edilmiştir(4)
İffet ve namusu koruma yönündeki kıskançlığı kocaya dü*şen bir görev olarak gören Gazzâlî bu ko*nuda aşırı gitmeyi de doğru bulmamak*ta ve orta yolu tavsiye etmektedir. Ona göre sonu kötülüğe varacak davranışlara göz yummamak gerekir; fakat kadınla il*gili haksız bir kanaatin oluşmasına yol açacak şekilde gereksiz yere vesveseye kapılmak da doğru değildir. Meselâ ka*dınların gizli hallerini araştırmaya (teces*süs) varacak kadar kıskançlıkta aşırılığa sapmak yanlış ve zararlıdır. Ayrıca bu. Al*lah'ın Kur'an'da açıkça yasakladığı(5) suizanna girer.(6)
Allah Teâlâ'nın dininde be*lirlemiş olduğu özel durumlarda kıskanç*lık gereklidir. Bu sınırları aşan her kıs*kançlık aklın sınırlan dışında olup yersiz duygulardan kaynaklanan bir davranış*tır. İnsanın kıskançlık duygusunun tesi*riyle eşinin sırlarını açığa çıkarmaya kal*kışması da yanlıştır. Kıskançlıkta aşın gi*den kişi, Allah'ın kötülük saymadığı bir konuda kendisinin Allah'tan daha duyarlı olduğunu İddia etmiş sayılır.(7)
Dipnot:
1- Kenz, II/161; M. Yusuf Kandehlevi, Hayatü's-Sahabe, .3/276
2- İbnü'l-Esîr, III, 401; Lisânü'l-'Arab, "ğyr" md.; Râgıb el-İsfahânî, s.347
3- Elmalılı, IX, 6405-6406
4- İbn Mâce, Nikâh, 56; ayrıca bk. İbn Kayyim el-Cevziyye, s. 82
5- el-Hucurât 49/12
6- İhya, II, 38-39
7- el-Yevakit ve’l-Cevâhir, 11, 42
Kaynak: DİA, Kıskançlık Md.
Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet
Değerli Kardeşimiz;
Bu söz hadis değildir. Hz. Ali'ye izafe edilmektedir: Hz. Ali (r.a.) halka: "İşittiğime göre kadınlarınız çarşı ve pazarlarda erkekler arasında gezip dolaşıyorlar. Sizde kıskançlık duygusu yok mu? Şunu bilinki kıskanmayan kimsede hayır yoktur." Ayrıca şöyle buyurmuştur: "Kıskançlığın iki çeşidi vardır: Birincisi güzel olanıdır ki insan onunla aile efradını ıslah ederek onların kötü yollara düşmelerine engel olur. İkincisi de kötü olanıdır ki bu, sahibini cehenneme götürür."(1)
Dinî metinlerde kıskançlık anlamında kullanılan Arapça gayret kelimesi "kişi*nin kendi mahremini koruması yönünde gösterdiği aşırı duyarlılık, izzet-i nefsine, şeref ve namusuna zarar verecek durum*lardan sakınıp korunmasını sağlayan duy*gusal tepki", daha özel olarak da "erkek veya kadının başkasının cinsel ilgisine karşı kendi eşini koruma ve savunma duygusu" mânasına gelir.(2)
Bir kimsenin eşini ve kendine ait olan bir hak ve menfaati başkasından kıskanması ha*set değil gayret olarak nitelendirilir. Çün*kü bu tabii ve fıtrî bir eğilimdir. Kişinin sevip bağlandığı, değer verdiği bir kimseyi ve bir şeyi koruma altına alması, esirge*mesi sonucunu doğuran kıskanma duy*gusu ve bundan kaynaklanan eylemler, yükselme, ilerleme, olgunlaşma, namus ve iffetin, hak ve menfaatlerin muhafa*zası için gerekli bir tutum ve davranış özelliği olarak kabul edilir.(3) Bu sebeple İslâm ahlâk kül*türünde dengeli bir kıskançlık duygusu asalet, namus, iffet ve mertliğin temeli sayılmış ve bir onur İfadesi olarak kabul edilmiştir.
Kıskançlığın olumlu ve olumsuz yönle*rini birbirinden ayırt etmek önemlidir. Bazı kıskançlık belirtileri vardır ki görünüşte dinî-ahlâkî endişe ve hassasiyetin dışa vurumu gibi olsa da çok defa şahsî zaaf ve bencilce dürtülerden kaynaklanır. Gerek Resûl-i Ekrem'in hadislerinde ge*rekse müslüman âlimlerin açıklamalannda kıskançlık duygulan arasındaki bu ayı*rıma dikkat çekildiği görülmektedir. Ni*tekim bir hadiste Allah'ın sevdiği ve sevmediği kıskançlık çeşitlerinin bulunduğu belirtilerek birincisinin haklı bir şüpheye dayanan kıskanma, ikincisinin ortada şüphelenecek bir durum yokken ortaya konan kıskançlık olduğu ifade edilmiştir(4)
İffet ve namusu koruma yönündeki kıskançlığı kocaya dü*şen bir görev olarak gören Gazzâlî bu ko*nuda aşırı gitmeyi de doğru bulmamak*ta ve orta yolu tavsiye etmektedir. Ona göre sonu kötülüğe varacak davranışlara göz yummamak gerekir; fakat kadınla il*gili haksız bir kanaatin oluşmasına yol açacak şekilde gereksiz yere vesveseye kapılmak da doğru değildir. Meselâ ka*dınların gizli hallerini araştırmaya (teces*süs) varacak kadar kıskançlıkta aşırılığa sapmak yanlış ve zararlıdır. Ayrıca bu. Al*lah'ın Kur'an'da açıkça yasakladığı(5) suizanna girer.(6)
Allah Teâlâ'nın dininde be*lirlemiş olduğu özel durumlarda kıskanç*lık gereklidir. Bu sınırları aşan her kıs*kançlık aklın sınırlan dışında olup yersiz duygulardan kaynaklanan bir davranış*tır. İnsanın kıskançlık duygusunun tesi*riyle eşinin sırlarını açığa çıkarmaya kal*kışması da yanlıştır. Kıskançlıkta aşın gi*den kişi, Allah'ın kötülük saymadığı bir konuda kendisinin Allah'tan daha duyarlı olduğunu İddia etmiş sayılır.(7)
Dipnot:
1- Kenz, II/161; M. Yusuf Kandehlevi, Hayatü's-Sahabe, .3/276
2- İbnü'l-Esîr, III, 401; Lisânü'l-'Arab, "ğyr" md.; Râgıb el-İsfahânî, s.347
3- Elmalılı, IX, 6405-6406
4- İbn Mâce, Nikâh, 56; ayrıca bk. İbn Kayyim el-Cevziyye, s. 82
5- el-Hucurât 49/12
6- İhya, II, 38-39
7- el-Yevakit ve’l-Cevâhir, 11, 42
Kaynak: DİA, Kıskançlık Md.
Selam ve dua ile...
Sorularla İslamiyet