Kira sözleşmelerinde verginin konumu
08.10.2007 / Veysi Seviğ / Yorum
Kira sözleşmelerinde yapılacak stopaja ilişkin çok soru geldiğinden, bugün daha önce
yazdığım bir konuyu tekrar ele alacağım.
Kira ilişkisi, kira gelirini elde eden açısından elde edilen kazanca bağlı olarak vergisel
yükümlülükler doğurur. Bu gelir elde eden açısından, elde edenin hukuki statüsüne göre gelir
vergisinin veya kurumlar vergisinin doğumuna yol açar. Gelir vergisi açısından ise ticari veya
zirai kazancın yahut gayrimenkul sermaye iradının doğumuna sebebiyet verebilir.
Kira ilişkisi, bazen kiracıya da bazı vergisel yükümlülükler yükler. Bunlar, kiracının vergi
sorumlusu statüsünde stopaj yapma yükümlülüğü ve/veya katma değer vergisinin üstlenilmesi
şeklinde karşımıza çıkar.
Stopaj yükümlülüğü
Gelir Vergisi Kanunu'nun 94. maddesi, kamu idare ve müesseselerini, iktisadi kamu
müesseselerini, sair kurumları, ticaret şirketlerini, iş ortaklıklarını, dernekleri, vakıfları,
dernek ve vakıfların iktisadi işletmelerini, kooperatifleri, yatırım fonu yönetenleri, gerçek
gelirlerini beyan etmeye mecbur olan ticaret ve serbest meslek erbabı ile zirai kazançlarını
bilanço veya zırai işletme hesabı esasına göre tespit eden çiftçileri, hesaben veya nakden
yaptıkları kira ödemelerinden istihkak sahiplerinin gelir vergilerine mahsuben yüzde 20
oranında stopaj yapmaya mecbur kılmıştır.
Ödenen kira bedeline stopajın nasıl uygulanacağı sorusunun yanıtı ise, vergi hukukunda değil,
taraflar arasındaki kira sözleşmesi ile oluşan özel hukuk ilişkisindedir. Bir başka anlatımla
Taraflar kira sözleşmesinde kararlaştırılan tutarın brüt tutar olduğunu vurgulamışlarsa, bu
tutar üzerinden stopajın hesaplanması, başka deyişle bu tutardan verginin kesilmesi ve
bakiyenin kiraya verene ödenmesi gerekmektedir.
Buna karşılık taraflar sözleşmede kira bedelinin net olduğunu kararlaştırmışlar ve/veya
stopajın kararlaştırılan kira bedelinin dışında kiracı tarafından ayrıca karşılanacağını
belirtmişlerse, kiracının önce bu tutarı brütleştirmesi ve bu brüt tutar üzerinden stopaj yapması
gerekmektedir. Örneğin taraflar sözleşmede kira bedelini aylık net 1.000 YTL
kararlaştırmışlarsa, kesinti tutarının hesabında bu tutarın brütü olan 1.250 YTL’nin esas
alınması gerekmektedir.
Taraflar arasındaki kira sözleşmesinden, kararlaştırılan kira bedelinin net mi, yoksa brüt mü
olduğunun anlaşılamadığı hallerde, kararlaştırılan bedelin brüt olduğunun kabulü
gerekmektedir. Bu kabulün sonucu ise, stopajın kararlaştırılan bedelin içinden kesileceği ve
kiraya verene kalanın ödeneceğidir.
