HaZiRuN
Revizyonda
- Katılım
- 15 Ara 2010
- Mesajlar
- 2,591
- Tepkime puanı
- 354
- Puanları
- 0
Kendilerini dünyanın en yanlış anlaşılmış ve en sevilmeyen ulusu olarak tanımlayan Japonlar ülkelerini de söyle tanımlıyorlar: " Japonya balinaya benzer. Denizde yasar ama balık değildir, balığa benzer ama memelidir." Kendilerini tanımlamakta bile zorluk çeken böylesi bir ulusun uluslararası platformda sağladıkları gücün sırrını tanımlamakta zorlanacağımıza inanıyorum. Şüphesiz ki birçok etkenden söz edilebilir ancak biz burada sadece eğitim yönüne bakacak ve bir taraftan okul diğer taraftan okul dışı ve isletmelerdeki eğitim sistemlerine kısaca bir göz atarak bu konudaki bakış açılarımızı biraz daha genişletmiş olacağız.
Feodal TOKUGAWA öncesi dönemlerde bile toprak reformu sorunlarını halletmiş, Çin uygarlığının getirilerinden büyük ölçüde yararlanmış olan Japonya 19. yüzyılın ortalarına gelindiğinde sanatta ve ekonomide, tarımda ve bilimde oldukça büyük bir yol almıştı.
1955'te IMF ve GATT’a girerek varlığını hissettiren Japonya, ağır ve emin adımlarla yoluna devam ettiğini tüm dünyaya duyurdu. Buna karşın 2. dünya savaşından sonra yakılıp yıkılan Japonya'da insanlar ekmek peşinde koşarlarken, Avrupalı araba ile tatile gitmenin keyfini tanımış, Japonya herkesin küçümsediği ve önemsemediği bir ülke durumuna düşmüştü. Hatta 60'li yıllarda Fransa yi ziyaret eden bir Japon bakan pilli radyo tüccarı olarak nitelendirilmişti.
Simdi o pilli radyo üreticileri ve diğerleri kendi alanlarında tüm dünyayı zorlamakta ve piyasa kurallarını belirlemektedir. Kişi basına 24 bin Amerikan doları yıllık gelire sahip olan Japonlar ayni zamanda dünyanın 271 milyarderi arasında 40 kişi ile temsil edilmektedir.
1854'de silah zoruyla ticaret anlaşması imzalayarak kapılarını dış dünyaya açan Japonlar, dünyanın en büyük 10 bankasına sahip. Ayni zamanda gene dünyanın en büyük sigorta şirketlerine sahip olan Japonların bu şirketler kanalıyla sahip oldukları taşınmazlar gerçekten de düş sınırlarını zorlamaktadır. Hawaii adalarının neredeyse tamamı Japonlara aittir. Rockefeller Center Mitsubishi'nin, Columbia Stüdyoları ise Sony'nindir. Champ-Elysees'nin değerli yapıları ile Victor Hugo'nun Konağı gene Japonlara aittir. Dünyanın en büyük ve ünlü golf sahalarının birer birer Japonların eline geçmeye başladıklarını duymayan var mı?
Peki, gerek ciroları gerekse işgücü sayıları ile tüm dünyaya adini duyuran Japon devlerini bilmeyen var mı? MATSUSHITA ELEKTRIK 198 bin, HITACHI 290 bin, TOYOTA 96 bin, SONY 95 bin ve FUJITSU 115 bin çalışanı ile dünya devleri arasında sayabileceğimiz Japon şirketleridir. Bu arada yaklaşık bir milyon Amerikalının Japon şirketlerinde çalıştığını biliyor muydunuz?
Peki, hiç sevilmedikleri halde dünyayı kendilerine hayran bırakan bu insanların başarılarının arkasında ne var, bu isin sırrı ne?
Japonya’nın en önemli ekonomistlerinden EIKAN KYU Japon ekonomisinin başarısının altındaki önemli faktörlerden birinin de insan olduğunu söylüyor. Üretimin üç önemli unsurunu sıralarsak, sermaye, toprak ve işgücüdür. Savaş sonrasında sermaye çok azdı. Toprak zaten coğrafi nedenlerle oldukça sinirliydi. İste burada bütün başarı insan unsurundaydı. Ya da başka bir deyişle, sahip oldukları en bol kaynağın, en uygun kullanımıdır. Bir Japon söyle diyor " Biz küçük ve fakir bir ülkeyiz. Petrol, maden ve bunun gibi diğer doğal kaynaklardan yoksunuz. Fakat çok fazla insanimiz var ve bu insanlar bizim tek doğal kaynağımız. Eğer biz Japonlar bu insanların enerjilerini yönlendirebilirsek, yapamayacağımız hiç bir şey yoktur."
Japonlar, her şeyin insanlar tarafından ve gene insanlar için gerçekleştirileceğine olan inançları nedeniyle, insana saygı duyar ve eğitimlerine büyük önem verirler. Kit kaynaklara sahip olan Japonların ellerindeki en büyük kaynak insandır. İnsanların enerjilerinin ve bilgilerinin topluma yönlendirilmesi ile her şeyi yapmaya güçlerinin yeteceğine inanırlar. Tüm çocuklara ilk öğretilen şey, Japonya’nın yoksul bir ülke olduğu ve ülkenin yasamasının onların çalışmasına bağlı olduğudur.
Bu nedenle de eğitim anlayışlarını söyle özetlerler :
• Eğitim olabildiğince erken başlamalıdır.
• Eğitim olabildiğince uzun sürmelidir. (Yasam boyu )
• Eğitim olabildiğince uygun ortamlarda verilmelidir.
Japon kültüründen gelen bir anlayışa da değinmekte fayda var. Japon insani bilgiye saygı duyduğu gibi bilene de saygı duyar. Öğretmenin tam karşılığı olmamakla birlikte SENSEI daha iyi bilen, usta ve öğretmen anlamındadır. Japonlara göre iyi yetişmiş her insan Sensei’dir ve ondan yararlanmalıdır.
Sony’nin kurucusu A.MORITA söyle diyor: " Bir ağacı başka bir yere dikeceğiniz zaman, onu yasayacağı ortama alıştırmak için köklerini ağır ağır ve özenle toplayarak yeni ortamına hazırlarsınız. Oldukça sabır isteyen bir is olmasına karsın NEMAWASHI denilen bu teknik çok sağlıklı ağaçların yetişmesiyle sizi ödüllendirir. "
1860'larda yaklaşık 16 bin halk eğitim merkezi vardı. 4 yıllık zorunlu eğitime katılan çocukların oranı ise yüzde doksanlar dolayındaydı. 1907 yılında 6 yıla çıkarılan zorunlu eğitime katilim ise yüzde 99 oranındaydı. Ülkenin dört bir yanına dağılmış eğitim kurumları ve üniversiteler, devletin üst düzey kadrolarını yetiştiriyor, askeri okullar ise Japon ideallerini gerçekleştirecek komutanları eğitiyordu. 1868 yılında Tokyo’da 26 yüksek okuldan oluşan bir üniversite vardı. Tüm Japonya’da ise bu rakam 300 yüksek okul, 568 ortaokul ve lise 20 bin civarında ise ilkokul bulunuyordu. Resmi olmayan okulların sayısı ise 1500 dolaylarındaydı.
Gene o tarihlerde yaklaşık 35 milyonluk nüfusta erkeklerin yüzde 40’i, kadınların ise yüzde 35’i ilkokul mezunu idi. Başka bir deyişle de nüfusun yüzde 80’ini oluşturan kırsal kesimin yüzde yirmisi ilkokul mezunu idi.
Tokugawa döneminde öğrenciler bir konuyu önce ezberler, sonra küçük gurup çalışmaları halinde tartışır ve her öğrenci bu tartışmalardan sonra kendi görüsünü ortaya koyardı. Bu dönemdeki eğitimin kalitesi, bir sonraki MEIJI döneminin hızla gelişimine büyük katkıda bulunmuştur. Nitekim 1890’larda 3 olan üniversite sayısı 1930’larda 46’ya çıkmıştır. Bu dönemin eğitim kalitesine söylenecek pek bir şey yok gibi. Ancak bazı feodal kurumların varlığı Japonya’nın arzu edilen çağdaş uygarlığı yakalamasını engellemeye başlamıştı.
1868’de başlayan MEIJI döneminde feodal kurumların hepsinin varlığına tamamen son verilerek, gelişmeyi ve büyümeyi geciktireceği düşünülen tüm engellerin ortadan kaldırılacağı vurgulanmıştı. Bir anayasa başlangıcı gibi değerlendirilen MEIJI Andında “ geçmişin onur kırıcı, çağdışı adetleri kaldırılacak ve Doğa’nın adil kanunlarına uygun olarak her şey yeniden düzenlenecek ” denilmektedir. O dönemin ünlü sözü “Japon ruhu, bati teknolojisi; bati uygarlığı, Japon eğitimi” Ulu önder Atatürk’ün çağdaş uygarlık düzeyine ulaşma hedefi ile benzerlik taşımaktadır. Bu sloganlar bir eğitim politikası halinde 1868’den sonra Japon toplumunun çağdaş eğitim ve dünyaya açılma-batılılaşma sürecini desteklemiştir.
İkinci dünya savasına kadar eğitimin amacı endüstrileşme ve askeri güçlenme olarak görülürken, dünya savaşından sonra barısı kazanma çabaları ile birlikte, gelir ve refah artışı ve buna paralel olarak ihtiyaç duyulan insan gücünü yetiştirmeye dönmüştür. Eğitimde birliğin sağlandığı o zamanın Japoncasında devlet genel eğitim üzerinde yoğunlaşırken özel şirketler de kendi ihtiyaç duydukları teknik elemanların yetiştirilmesine ağırlık vermişlerdi. Bu anlayışla hareket eden Japonya da o tarihlerde görev yapan 142 yabancı eğitim uzmanının çalıştırıldığı da bilinmektedir. Çünkü Japonlara göre bilginin kaynağı değil, gücü önemlidir.
Japonlar okullaşmadaki başarılarının yanında okul öncesi sonrası ve okul dışı eğitimi’nde öneminin bilincine varmışlardır. Yasam boyu eğitim sloganının altında yatan anlam da budur. Eğitim sistemi toplumun sürekli değişen insan gücü istemlerini karşılayan yapısal bir gelişme içine sokulmuş, zorunlu dersler ilgi alanlarına yönelik seçmeli derslere dönüşmüş, eğitim programları da sadece fen bilimleri ile değil düşünen ve soran insani yaratma amacına dönük olarak geliştirilmiştir.
Japon eğitimi ile bati uygarlığını tanıştırmak, kültürel farklılıkların varlığını kabullenmek ve dünya insanlarına karşı olumlu bir yaklaşım içerisinde olabilmek amacıyla fen bilimlerinin yanında güzel sanatlara da önem verilmiştir. İlkokul dördüncü sınıf haftalık eğitim programına baktığımızda karşılaştığımız tablo sudur. Haftada 8 saat Japonca öğrenen bir ilkokul öğrencisi 5 saatini aritmetiğe 3 saatini fen bilimlerine ayırmakta ve bunun yanında 2 saat müzik ve 2 saat de sanat eğitimi almaktadır. Lise döneminde ise sanat eğitiminin haftada 8 saate kadar çıktığını görmekteyiz. Klasik müziğin Japon yerel müziği kadar popüler olduğunu biliyor muydunuz?
Japon eğitim sistemi, dünyadaki en iyiler arasında yer almakla ün yapmıştır. Bu ün kısmen Japon öğrencilerin uluslararası yarışmalarda ve özellikle matematik alanında almış oldukları üstün derecelerle sağlanmıştır.
Çocukların yüzde 94'ü üniversite düzeyine kadar eğitimlerini sürdürürler. Bu oran dünyanın en yüksek oranı olarak kabul edilmektedir. 1983 yılında yapılan yarışmalarda, matematik testlerinden en yüksek puanları Japon öğrencilerin aldığı görülmektedir. Amerikalılar ve batili gençler ortalama 100'lük bir derece alırken Japon gençlerinin derecesi 117 idi.
Bazı özel üniversitelerin ilkokul ve hatta anaokulu bağlantıları vardır. Bu özel üniversitelere anaokulundan başlayan bir öğrenci için sınıf atlamak sadece basit bir formalite sınavıdır. Bu şekilde üniversiteye kadar gelinir ve bitirilir. YÜRÜYEN MERDIVEN olarak da adlandırılan bu sistemin de kendine göre zorlukları vardır. Burada da anaokulunun ilk sınıfına girebilmek için aşılması gereken zor sınavlar vardır.
Üniversitelere girmek için yıllarca çalışarak yorulan öğrencilerin artik üniversitede dört yıl dinlenmeyi hak ettiklerine dair halk arasında yaygın bir inanış vardır. Gerçekten de üniversiteye girmek çok zor olmasına rağmen orada kalmak çok daha kolaydır. Çünkü üniversite sizden hiç bir şey yapmanızı istemez. Birçok öğrenci neredeyse kitaplarını bile açmadan mezun olur. Bazı şirketlerin adayları seçerken beyin gücünden çok popülarite, ekip çalışması ve uyumluluğa önem vermeleri nedeniyle, dört yıl sonra, çok bir şey öğrenmeden okulu bitirmeleri de, ise girmelerine engel değildir.
Simdi de II. dünya savaşından sonra Japonya’nın kısa sürede toparlanmasına yardımcı olan eğitim seferberliği ve devletçe yapılan okul dışı eğitim çalışmalarına bir göz atalım.
Bu konuda öncü kuruluş Japon Prodüktivite Merkezi olmuştur. Japon prodüktivite merkezi isçi sendikalarının da katilimi ile 1955 yılında kurulmuş, 15 yıl içerisinde 10 bini aşkın elemanı inceleme grupları halinde yurt dışına yollamıştır. Bu arada iki yüzden fazla yabancı uzman davet ederek bilgilerinden yararlanma yolları aranmıştır. Küçük ve büyük isletmelerin yöneticileri, sendikacılar, hükümet görevlileri, gazeteciler, öğretmenler ve hatta ev kadınları yurt dışına gönderilerek, inceleme gruplarının yaygınlaşması ve etkinliklerinin artması sağlanmıştır. Bu etkinlik, özellikle sonuçların yayılması açısından yeni kanallar oluşturmuştur. Denizaşırı inceleme gruplarının sağladığı bilgiler ekonominin her kolunu etkilemiş özellikle endüstriye modern yönetim tekniklerinin girmesini sağlamıştır.
Bir taraftan yurt dışı çalışmalar sürerken beri taraftan da haberleşmenin tüm kanalları kullanılarak sonuçlar yayılmıştır. Bültenler, gazeteler çıkarılmış, raporlar yayınlanmış; film, radyo ve televizyon programları ile yaygınlaştırılmıştır. Bu çalışmaların başında önceleri çok akademik olan ve anlaşılamayan VERIMLILIK sözcüğü, bir yıl gibi çok kısa bir süre sonra herkes tarafından bilinir ve anlaşılır hale gelmiştir. Japon prodüktivite merkezi çok kısa bir zamanda bölgesel örgütlenmeye de giderek tüm Japonya’yı içine alan bir örgüt haline gelmiştir.
Bu program çerçevesinde, Japon Prodüktivite Merkezi endüstrinin her kesimindeki her yöneticiye seslenebilecek yetenek geliştirme programları ile " İsletme, kişinin ta kendisidir " düşüncesiyle hareket ederek çeşitli seminerler düzenlemiştir.
Japon Prodüktivite Merkezi kurulusunun 10.yılında, Yönetim Geliştirme Akademisi kurarak, üst yönetim görevlilerinin yetiştirilmesine katkıda bulunmaya çalışmıştır. Daha sonraları kurulan " Verimlilik İşçi Koleji " de, genç isçilerin eğitimi ile sosyal ve endüstri hayatinin bir parçası olarak görüş kazanmalarını sağlamak üzere özel programlar hazırlamış, hatta mektupla öğretim sistemi dahi geliştirmiştir.
Okul içi ve okul dışındaki eğitimler bu şekilde sürdürülürken simdi de isletmelerde uygulanan eğitim programlarına bir göz atalım.
Japon şirketlerinin sermaye şirketinden çok insan kaynaklı şirketler olduğundan bahsederek, kardan ve üretimden önce insana öncelik tanındığını daha önceki bölümlerimizde belirtmiştik. Yine çalışmamızın önceki bölümlerinde, Japonların inançlarından söz ederken, onların her şeyin insanlar tarafından ve insanlar için yaratıldığına ve ancak insanlar tarafından geliştirilebileceğine olan inanışlarından söz etmiş, bu nedenle insana ve onun eğitimine verdikleri önemi vurgulamıştık.
MORITA' nin su sözlerini hatırlayalım. " Bir ağacı başka bir yere dikeceğiniz zaman, onu yaşayacağı ortama alıştırmak için köklerini ağır ağır ve özenle toplayarak yeni ortamına hazırlarsınız. Oldukça sabır isteyen bir is olmasına rağmen NEMAWASHI ( nemavasi) denilen bu yöntem çok sağlıklı ağaçların yetişmesiyle sizi ödüllendirir."
Bu sözler, Japonya'da işyeri eğitimlerinin çok güzel bir tanımını yapmaktadır. Gerçekten de, sabırla ve uzun süren eğitimler sonucunda Japonlar hiyerarşi basamaklarını emin adımlarla çıkmaktadır.
İşe alınmadan önce kişinin görmüş olduğu eğitim o kadar da önemli değildir. Aday beyaz bir kâğıt gibidir ve eğitime ihtiyacı vardır, eğitim de şirketle ve şirkette baslar. Değişim yolu ile yapılan, günlük ve is başındaki uzun süreli eğitimler, çalışanları yönetim kademelerine hazırlamak için en iyi yollardan biri olarak görülmektedir.
İşe yeni başlayan biri, uzun süreler çeşitli islerde çalıştıktan sonra, yaklaşık kırk yaşlarına doğru kıdem merdiveninde yerini bulur. Değişim uygulaması ile çeşitli departmanlarda uzmanlaşan kişi bu değişimlerin sonunda, artik şirketteki tüm islerde uzmanlaşmış bir genel uzmandır. Genellikle bu değişimin her aşaması ortalama üç yıldır.
Is değişimi teknik becerileri geliştirir ve isçilere değişik organizasyonlarda şirket felsefesinin ve değerlerinin davranışları nasıl yönlendirdiğini öğretir. Bu isçilerin isi ve şirketin diğer fonksiyonlarını daha iyi anlamalarına yardımcı olur. Departmanlar arasındaki iletişim ve işbirliğini de kolaylaştırır.
Is yerindeki değişim, yönetici düzeyindekilerin isi genel olarak algılamalarına ve fikir birliği için gerekli dostluk ağını geliştirmelerine, herhangi bir zamanda yaptıkları isten çok, sahip oldukları becerilere göre değerlendirilen, isinin uzmanı çalışanlar yetiştirmeye yarar. Bireylerin yalnızca şirketin belirli bir birimi ile değil tüm şirketle de ilgilenmesini sağlar. Japon Çalışma Bakanlığı Planlama ve Araştırma Müsteşarlığı’nın 1985 yılında yapmış olduğu bir araştırmada, Japon yönetimlerinin yönetim becerilerine verdikleri öncelikler söyle sıralanmıştır:
• insan kaynaklarının geliştirilmesi % 85,3
• Pazarlama ve satış operasyonlarının geliştirilmesi %72
• Yeni ürün ve servislerin geliştirilmesi %63,8
• Finansal yapının geliştirilmesi % 59
Peki öncelik insan kaynaklarına verildiğine göre şirketlerin personel yöneticilerine düsen görev ne? Ayni araştırma gösteriyor ki personel eğitimi en önemli görev olarak belirlenmiş durumdadır. Diğer önemli görevlerin sıralanışını ise şöyledir.
• Personel eğitimi %86
• Beceri ve performans prensiplerinin uygulanması 78,9
• Küçük grup çalışmalarının teşviki 47,1
• Orta yas grubu isçilerin becerilerinin geliştirilmesi 42,4
Gerçekten de, şirketlerin eğitim politikaları söz konusu olduğunda ve insan ilişkileri gündeme geldiğinde, personel yöneticilerinin rolü kendini göstermektedir.
Ouchi, THEORY Z adli kitabinda: Her Japon firmasına yapmış olduğum ziyarette ve en etkili yöneticinin kim olduğunu sorduğumda aldığım yanıt hep ayniydi : " Hepimiz eşitiz, ekip olarak yönetiriz. En etkin kişi ise en eski ve en kıdemli olarak personel yönetiminden sorumludur." Demektedir.
Gerek okullarda, gerekse okul dışı eğitimlerde, bir taraftan sadakat ve şeref gibi değerler islenirken, diğer taraftan da çalışma ahlaki ve başarı gibi değerler de islenmektedir. Dogmalardan uzak ve düşünme yeteneğini kullanabilen insanlar yetiştirmenin bati uygarlığına ulaşabilmenin anahtarı olduğuna inanan Japon eğitim bakanlığının 155 no’lu genelgesi ile ilkokullarda ahlak derslerinde islenmesi istenen konuları takdirlerinize sunuyorum.
* Yaşamaya saygılı olmak
* Terbiyeli olmak
* Çevreyi ve eşyaları dikkatli kullanmak
* Doğruluğuna inandığı yolda hareket etmek
* Dürüst olmak, yalan söylememek
* Doğru olan bir amaç uğruna zorlukları yenmek
* Doğayı sevmek
* Düşünerek hareket etmek
* Sadeliği sevmek
* Olayları gelişigüzel değil bilimsel düşünmek
* Hizmet edenlere saygılı olmak
* Emeğe saygı duymak
* Herkese eşit ve hakça davranmak
* Kurallara uymak
* Ülkesini sevmek ve ilerlemesi için çaba sarf etmek
* Dünya insanlarına karşı olumlu bir yaklaşım içinde olmak
Alıntı
Feodal TOKUGAWA öncesi dönemlerde bile toprak reformu sorunlarını halletmiş, Çin uygarlığının getirilerinden büyük ölçüde yararlanmış olan Japonya 19. yüzyılın ortalarına gelindiğinde sanatta ve ekonomide, tarımda ve bilimde oldukça büyük bir yol almıştı.
1955'te IMF ve GATT’a girerek varlığını hissettiren Japonya, ağır ve emin adımlarla yoluna devam ettiğini tüm dünyaya duyurdu. Buna karşın 2. dünya savaşından sonra yakılıp yıkılan Japonya'da insanlar ekmek peşinde koşarlarken, Avrupalı araba ile tatile gitmenin keyfini tanımış, Japonya herkesin küçümsediği ve önemsemediği bir ülke durumuna düşmüştü. Hatta 60'li yıllarda Fransa yi ziyaret eden bir Japon bakan pilli radyo tüccarı olarak nitelendirilmişti.
Simdi o pilli radyo üreticileri ve diğerleri kendi alanlarında tüm dünyayı zorlamakta ve piyasa kurallarını belirlemektedir. Kişi basına 24 bin Amerikan doları yıllık gelire sahip olan Japonlar ayni zamanda dünyanın 271 milyarderi arasında 40 kişi ile temsil edilmektedir.
1854'de silah zoruyla ticaret anlaşması imzalayarak kapılarını dış dünyaya açan Japonlar, dünyanın en büyük 10 bankasına sahip. Ayni zamanda gene dünyanın en büyük sigorta şirketlerine sahip olan Japonların bu şirketler kanalıyla sahip oldukları taşınmazlar gerçekten de düş sınırlarını zorlamaktadır. Hawaii adalarının neredeyse tamamı Japonlara aittir. Rockefeller Center Mitsubishi'nin, Columbia Stüdyoları ise Sony'nindir. Champ-Elysees'nin değerli yapıları ile Victor Hugo'nun Konağı gene Japonlara aittir. Dünyanın en büyük ve ünlü golf sahalarının birer birer Japonların eline geçmeye başladıklarını duymayan var mı?
Peki, gerek ciroları gerekse işgücü sayıları ile tüm dünyaya adini duyuran Japon devlerini bilmeyen var mı? MATSUSHITA ELEKTRIK 198 bin, HITACHI 290 bin, TOYOTA 96 bin, SONY 95 bin ve FUJITSU 115 bin çalışanı ile dünya devleri arasında sayabileceğimiz Japon şirketleridir. Bu arada yaklaşık bir milyon Amerikalının Japon şirketlerinde çalıştığını biliyor muydunuz?
Peki, hiç sevilmedikleri halde dünyayı kendilerine hayran bırakan bu insanların başarılarının arkasında ne var, bu isin sırrı ne?
Japonya’nın en önemli ekonomistlerinden EIKAN KYU Japon ekonomisinin başarısının altındaki önemli faktörlerden birinin de insan olduğunu söylüyor. Üretimin üç önemli unsurunu sıralarsak, sermaye, toprak ve işgücüdür. Savaş sonrasında sermaye çok azdı. Toprak zaten coğrafi nedenlerle oldukça sinirliydi. İste burada bütün başarı insan unsurundaydı. Ya da başka bir deyişle, sahip oldukları en bol kaynağın, en uygun kullanımıdır. Bir Japon söyle diyor " Biz küçük ve fakir bir ülkeyiz. Petrol, maden ve bunun gibi diğer doğal kaynaklardan yoksunuz. Fakat çok fazla insanimiz var ve bu insanlar bizim tek doğal kaynağımız. Eğer biz Japonlar bu insanların enerjilerini yönlendirebilirsek, yapamayacağımız hiç bir şey yoktur."
Japonlar, her şeyin insanlar tarafından ve gene insanlar için gerçekleştirileceğine olan inançları nedeniyle, insana saygı duyar ve eğitimlerine büyük önem verirler. Kit kaynaklara sahip olan Japonların ellerindeki en büyük kaynak insandır. İnsanların enerjilerinin ve bilgilerinin topluma yönlendirilmesi ile her şeyi yapmaya güçlerinin yeteceğine inanırlar. Tüm çocuklara ilk öğretilen şey, Japonya’nın yoksul bir ülke olduğu ve ülkenin yasamasının onların çalışmasına bağlı olduğudur.
Bu nedenle de eğitim anlayışlarını söyle özetlerler :
• Eğitim olabildiğince erken başlamalıdır.
• Eğitim olabildiğince uzun sürmelidir. (Yasam boyu )
• Eğitim olabildiğince uygun ortamlarda verilmelidir.
Japon kültüründen gelen bir anlayışa da değinmekte fayda var. Japon insani bilgiye saygı duyduğu gibi bilene de saygı duyar. Öğretmenin tam karşılığı olmamakla birlikte SENSEI daha iyi bilen, usta ve öğretmen anlamındadır. Japonlara göre iyi yetişmiş her insan Sensei’dir ve ondan yararlanmalıdır.
Sony’nin kurucusu A.MORITA söyle diyor: " Bir ağacı başka bir yere dikeceğiniz zaman, onu yasayacağı ortama alıştırmak için köklerini ağır ağır ve özenle toplayarak yeni ortamına hazırlarsınız. Oldukça sabır isteyen bir is olmasına karsın NEMAWASHI denilen bu teknik çok sağlıklı ağaçların yetişmesiyle sizi ödüllendirir. "
1860'larda yaklaşık 16 bin halk eğitim merkezi vardı. 4 yıllık zorunlu eğitime katılan çocukların oranı ise yüzde doksanlar dolayındaydı. 1907 yılında 6 yıla çıkarılan zorunlu eğitime katilim ise yüzde 99 oranındaydı. Ülkenin dört bir yanına dağılmış eğitim kurumları ve üniversiteler, devletin üst düzey kadrolarını yetiştiriyor, askeri okullar ise Japon ideallerini gerçekleştirecek komutanları eğitiyordu. 1868 yılında Tokyo’da 26 yüksek okuldan oluşan bir üniversite vardı. Tüm Japonya’da ise bu rakam 300 yüksek okul, 568 ortaokul ve lise 20 bin civarında ise ilkokul bulunuyordu. Resmi olmayan okulların sayısı ise 1500 dolaylarındaydı.
Gene o tarihlerde yaklaşık 35 milyonluk nüfusta erkeklerin yüzde 40’i, kadınların ise yüzde 35’i ilkokul mezunu idi. Başka bir deyişle de nüfusun yüzde 80’ini oluşturan kırsal kesimin yüzde yirmisi ilkokul mezunu idi.
Tokugawa döneminde öğrenciler bir konuyu önce ezberler, sonra küçük gurup çalışmaları halinde tartışır ve her öğrenci bu tartışmalardan sonra kendi görüsünü ortaya koyardı. Bu dönemdeki eğitimin kalitesi, bir sonraki MEIJI döneminin hızla gelişimine büyük katkıda bulunmuştur. Nitekim 1890’larda 3 olan üniversite sayısı 1930’larda 46’ya çıkmıştır. Bu dönemin eğitim kalitesine söylenecek pek bir şey yok gibi. Ancak bazı feodal kurumların varlığı Japonya’nın arzu edilen çağdaş uygarlığı yakalamasını engellemeye başlamıştı.
1868’de başlayan MEIJI döneminde feodal kurumların hepsinin varlığına tamamen son verilerek, gelişmeyi ve büyümeyi geciktireceği düşünülen tüm engellerin ortadan kaldırılacağı vurgulanmıştı. Bir anayasa başlangıcı gibi değerlendirilen MEIJI Andında “ geçmişin onur kırıcı, çağdışı adetleri kaldırılacak ve Doğa’nın adil kanunlarına uygun olarak her şey yeniden düzenlenecek ” denilmektedir. O dönemin ünlü sözü “Japon ruhu, bati teknolojisi; bati uygarlığı, Japon eğitimi” Ulu önder Atatürk’ün çağdaş uygarlık düzeyine ulaşma hedefi ile benzerlik taşımaktadır. Bu sloganlar bir eğitim politikası halinde 1868’den sonra Japon toplumunun çağdaş eğitim ve dünyaya açılma-batılılaşma sürecini desteklemiştir.
İkinci dünya savasına kadar eğitimin amacı endüstrileşme ve askeri güçlenme olarak görülürken, dünya savaşından sonra barısı kazanma çabaları ile birlikte, gelir ve refah artışı ve buna paralel olarak ihtiyaç duyulan insan gücünü yetiştirmeye dönmüştür. Eğitimde birliğin sağlandığı o zamanın Japoncasında devlet genel eğitim üzerinde yoğunlaşırken özel şirketler de kendi ihtiyaç duydukları teknik elemanların yetiştirilmesine ağırlık vermişlerdi. Bu anlayışla hareket eden Japonya da o tarihlerde görev yapan 142 yabancı eğitim uzmanının çalıştırıldığı da bilinmektedir. Çünkü Japonlara göre bilginin kaynağı değil, gücü önemlidir.
Japonlar okullaşmadaki başarılarının yanında okul öncesi sonrası ve okul dışı eğitimi’nde öneminin bilincine varmışlardır. Yasam boyu eğitim sloganının altında yatan anlam da budur. Eğitim sistemi toplumun sürekli değişen insan gücü istemlerini karşılayan yapısal bir gelişme içine sokulmuş, zorunlu dersler ilgi alanlarına yönelik seçmeli derslere dönüşmüş, eğitim programları da sadece fen bilimleri ile değil düşünen ve soran insani yaratma amacına dönük olarak geliştirilmiştir.
Japon eğitimi ile bati uygarlığını tanıştırmak, kültürel farklılıkların varlığını kabullenmek ve dünya insanlarına karşı olumlu bir yaklaşım içerisinde olabilmek amacıyla fen bilimlerinin yanında güzel sanatlara da önem verilmiştir. İlkokul dördüncü sınıf haftalık eğitim programına baktığımızda karşılaştığımız tablo sudur. Haftada 8 saat Japonca öğrenen bir ilkokul öğrencisi 5 saatini aritmetiğe 3 saatini fen bilimlerine ayırmakta ve bunun yanında 2 saat müzik ve 2 saat de sanat eğitimi almaktadır. Lise döneminde ise sanat eğitiminin haftada 8 saate kadar çıktığını görmekteyiz. Klasik müziğin Japon yerel müziği kadar popüler olduğunu biliyor muydunuz?
Japon eğitim sistemi, dünyadaki en iyiler arasında yer almakla ün yapmıştır. Bu ün kısmen Japon öğrencilerin uluslararası yarışmalarda ve özellikle matematik alanında almış oldukları üstün derecelerle sağlanmıştır.
Çocukların yüzde 94'ü üniversite düzeyine kadar eğitimlerini sürdürürler. Bu oran dünyanın en yüksek oranı olarak kabul edilmektedir. 1983 yılında yapılan yarışmalarda, matematik testlerinden en yüksek puanları Japon öğrencilerin aldığı görülmektedir. Amerikalılar ve batili gençler ortalama 100'lük bir derece alırken Japon gençlerinin derecesi 117 idi.
Bazı özel üniversitelerin ilkokul ve hatta anaokulu bağlantıları vardır. Bu özel üniversitelere anaokulundan başlayan bir öğrenci için sınıf atlamak sadece basit bir formalite sınavıdır. Bu şekilde üniversiteye kadar gelinir ve bitirilir. YÜRÜYEN MERDIVEN olarak da adlandırılan bu sistemin de kendine göre zorlukları vardır. Burada da anaokulunun ilk sınıfına girebilmek için aşılması gereken zor sınavlar vardır.
Üniversitelere girmek için yıllarca çalışarak yorulan öğrencilerin artik üniversitede dört yıl dinlenmeyi hak ettiklerine dair halk arasında yaygın bir inanış vardır. Gerçekten de üniversiteye girmek çok zor olmasına rağmen orada kalmak çok daha kolaydır. Çünkü üniversite sizden hiç bir şey yapmanızı istemez. Birçok öğrenci neredeyse kitaplarını bile açmadan mezun olur. Bazı şirketlerin adayları seçerken beyin gücünden çok popülarite, ekip çalışması ve uyumluluğa önem vermeleri nedeniyle, dört yıl sonra, çok bir şey öğrenmeden okulu bitirmeleri de, ise girmelerine engel değildir.
Simdi de II. dünya savaşından sonra Japonya’nın kısa sürede toparlanmasına yardımcı olan eğitim seferberliği ve devletçe yapılan okul dışı eğitim çalışmalarına bir göz atalım.
Bu konuda öncü kuruluş Japon Prodüktivite Merkezi olmuştur. Japon prodüktivite merkezi isçi sendikalarının da katilimi ile 1955 yılında kurulmuş, 15 yıl içerisinde 10 bini aşkın elemanı inceleme grupları halinde yurt dışına yollamıştır. Bu arada iki yüzden fazla yabancı uzman davet ederek bilgilerinden yararlanma yolları aranmıştır. Küçük ve büyük isletmelerin yöneticileri, sendikacılar, hükümet görevlileri, gazeteciler, öğretmenler ve hatta ev kadınları yurt dışına gönderilerek, inceleme gruplarının yaygınlaşması ve etkinliklerinin artması sağlanmıştır. Bu etkinlik, özellikle sonuçların yayılması açısından yeni kanallar oluşturmuştur. Denizaşırı inceleme gruplarının sağladığı bilgiler ekonominin her kolunu etkilemiş özellikle endüstriye modern yönetim tekniklerinin girmesini sağlamıştır.
Bir taraftan yurt dışı çalışmalar sürerken beri taraftan da haberleşmenin tüm kanalları kullanılarak sonuçlar yayılmıştır. Bültenler, gazeteler çıkarılmış, raporlar yayınlanmış; film, radyo ve televizyon programları ile yaygınlaştırılmıştır. Bu çalışmaların başında önceleri çok akademik olan ve anlaşılamayan VERIMLILIK sözcüğü, bir yıl gibi çok kısa bir süre sonra herkes tarafından bilinir ve anlaşılır hale gelmiştir. Japon prodüktivite merkezi çok kısa bir zamanda bölgesel örgütlenmeye de giderek tüm Japonya’yı içine alan bir örgüt haline gelmiştir.
Bu program çerçevesinde, Japon Prodüktivite Merkezi endüstrinin her kesimindeki her yöneticiye seslenebilecek yetenek geliştirme programları ile " İsletme, kişinin ta kendisidir " düşüncesiyle hareket ederek çeşitli seminerler düzenlemiştir.
Japon Prodüktivite Merkezi kurulusunun 10.yılında, Yönetim Geliştirme Akademisi kurarak, üst yönetim görevlilerinin yetiştirilmesine katkıda bulunmaya çalışmıştır. Daha sonraları kurulan " Verimlilik İşçi Koleji " de, genç isçilerin eğitimi ile sosyal ve endüstri hayatinin bir parçası olarak görüş kazanmalarını sağlamak üzere özel programlar hazırlamış, hatta mektupla öğretim sistemi dahi geliştirmiştir.
Okul içi ve okul dışındaki eğitimler bu şekilde sürdürülürken simdi de isletmelerde uygulanan eğitim programlarına bir göz atalım.
Japon şirketlerinin sermaye şirketinden çok insan kaynaklı şirketler olduğundan bahsederek, kardan ve üretimden önce insana öncelik tanındığını daha önceki bölümlerimizde belirtmiştik. Yine çalışmamızın önceki bölümlerinde, Japonların inançlarından söz ederken, onların her şeyin insanlar tarafından ve insanlar için yaratıldığına ve ancak insanlar tarafından geliştirilebileceğine olan inanışlarından söz etmiş, bu nedenle insana ve onun eğitimine verdikleri önemi vurgulamıştık.
MORITA' nin su sözlerini hatırlayalım. " Bir ağacı başka bir yere dikeceğiniz zaman, onu yaşayacağı ortama alıştırmak için köklerini ağır ağır ve özenle toplayarak yeni ortamına hazırlarsınız. Oldukça sabır isteyen bir is olmasına rağmen NEMAWASHI ( nemavasi) denilen bu yöntem çok sağlıklı ağaçların yetişmesiyle sizi ödüllendirir."
Bu sözler, Japonya'da işyeri eğitimlerinin çok güzel bir tanımını yapmaktadır. Gerçekten de, sabırla ve uzun süren eğitimler sonucunda Japonlar hiyerarşi basamaklarını emin adımlarla çıkmaktadır.
İşe alınmadan önce kişinin görmüş olduğu eğitim o kadar da önemli değildir. Aday beyaz bir kâğıt gibidir ve eğitime ihtiyacı vardır, eğitim de şirketle ve şirkette baslar. Değişim yolu ile yapılan, günlük ve is başındaki uzun süreli eğitimler, çalışanları yönetim kademelerine hazırlamak için en iyi yollardan biri olarak görülmektedir.
İşe yeni başlayan biri, uzun süreler çeşitli islerde çalıştıktan sonra, yaklaşık kırk yaşlarına doğru kıdem merdiveninde yerini bulur. Değişim uygulaması ile çeşitli departmanlarda uzmanlaşan kişi bu değişimlerin sonunda, artik şirketteki tüm islerde uzmanlaşmış bir genel uzmandır. Genellikle bu değişimin her aşaması ortalama üç yıldır.
Is değişimi teknik becerileri geliştirir ve isçilere değişik organizasyonlarda şirket felsefesinin ve değerlerinin davranışları nasıl yönlendirdiğini öğretir. Bu isçilerin isi ve şirketin diğer fonksiyonlarını daha iyi anlamalarına yardımcı olur. Departmanlar arasındaki iletişim ve işbirliğini de kolaylaştırır.
Is yerindeki değişim, yönetici düzeyindekilerin isi genel olarak algılamalarına ve fikir birliği için gerekli dostluk ağını geliştirmelerine, herhangi bir zamanda yaptıkları isten çok, sahip oldukları becerilere göre değerlendirilen, isinin uzmanı çalışanlar yetiştirmeye yarar. Bireylerin yalnızca şirketin belirli bir birimi ile değil tüm şirketle de ilgilenmesini sağlar. Japon Çalışma Bakanlığı Planlama ve Araştırma Müsteşarlığı’nın 1985 yılında yapmış olduğu bir araştırmada, Japon yönetimlerinin yönetim becerilerine verdikleri öncelikler söyle sıralanmıştır:
• insan kaynaklarının geliştirilmesi % 85,3
• Pazarlama ve satış operasyonlarının geliştirilmesi %72
• Yeni ürün ve servislerin geliştirilmesi %63,8
• Finansal yapının geliştirilmesi % 59
Peki öncelik insan kaynaklarına verildiğine göre şirketlerin personel yöneticilerine düsen görev ne? Ayni araştırma gösteriyor ki personel eğitimi en önemli görev olarak belirlenmiş durumdadır. Diğer önemli görevlerin sıralanışını ise şöyledir.
• Personel eğitimi %86
• Beceri ve performans prensiplerinin uygulanması 78,9
• Küçük grup çalışmalarının teşviki 47,1
• Orta yas grubu isçilerin becerilerinin geliştirilmesi 42,4
Gerçekten de, şirketlerin eğitim politikaları söz konusu olduğunda ve insan ilişkileri gündeme geldiğinde, personel yöneticilerinin rolü kendini göstermektedir.
Ouchi, THEORY Z adli kitabinda: Her Japon firmasına yapmış olduğum ziyarette ve en etkili yöneticinin kim olduğunu sorduğumda aldığım yanıt hep ayniydi : " Hepimiz eşitiz, ekip olarak yönetiriz. En etkin kişi ise en eski ve en kıdemli olarak personel yönetiminden sorumludur." Demektedir.
Gerek okullarda, gerekse okul dışı eğitimlerde, bir taraftan sadakat ve şeref gibi değerler islenirken, diğer taraftan da çalışma ahlaki ve başarı gibi değerler de islenmektedir. Dogmalardan uzak ve düşünme yeteneğini kullanabilen insanlar yetiştirmenin bati uygarlığına ulaşabilmenin anahtarı olduğuna inanan Japon eğitim bakanlığının 155 no’lu genelgesi ile ilkokullarda ahlak derslerinde islenmesi istenen konuları takdirlerinize sunuyorum.
* Yaşamaya saygılı olmak
* Terbiyeli olmak
* Çevreyi ve eşyaları dikkatli kullanmak
* Doğruluğuna inandığı yolda hareket etmek
* Dürüst olmak, yalan söylememek
* Doğru olan bir amaç uğruna zorlukları yenmek
* Doğayı sevmek
* Düşünerek hareket etmek
* Sadeliği sevmek
* Olayları gelişigüzel değil bilimsel düşünmek
* Hizmet edenlere saygılı olmak
* Emeğe saygı duymak
* Herkese eşit ve hakça davranmak
* Kurallara uymak
* Ülkesini sevmek ve ilerlemesi için çaba sarf etmek
* Dünya insanlarına karşı olumlu bir yaklaşım içinde olmak
Alıntı
