Fehmi KORU Türkiye Cumhuriyeti'nin 2. Cumhurbaşkanı İsmet İnönü'nün bıyığı Hitler'in bıyığına benziyor muydu? Avrupa'da Hitler ve Mussolini çizgisi yükseliş halindeyken İnönü de Türkiye'yi onlara özenerek mi yönetiyordu? Yönetim tarzına 'faşist' denilebilir mi? Aziz Nesin'in bir kızgınlık ânında kaleme aldığı her bakımdan anlaşılan 'Ey Türk gençliği' naziresinde anlattıkları düzgün bir İsmet İnönü ve CHP portresi midir?
Bu soruların cevabını verecek değilim; çok merak edenler 'Tek Parti Dönemi' ile yakından ilgilenen değerli tarihçilerimiz Prof. Mete Tunçay'ın, Prof. Cemil Koçak'ın, Dr. Ahmet Demirel'in herbiri dönemin bir başka yönünü irdeleyen eserlerine bakabilirler. Şevket Süreyya Aydemir'in 'İkinci Adam' adlı eseri ile ona cevap olarak yazılmış Feridun Kandemir'in 'Kinci Adam' adlı eseri birlikte okunduğunda da bir fikir verecektir.
Okuduğunuzda yukarıdaki sorulara beklenen açıklıkta cevap verememeniz de mümkündür; mümkündür, çünkü tarihte uzun süreyle önemli makamlar işgal etmiş kişilerin tek bir yüzü/yönü yoktur. Kurtuluş Savaşı'na kadarki İsmet İnönü farklıdır, savaş içinde askeri görevler üstlenmiş İsmet Paşa farklı... Başbakanlık ve Cumhurbaşkanlığı dönemleri, hatta Cumhurbaşkanlığının ilk dönemi (1938-1946) ile savaş sonrasına düşen son dönemi (1946-1950) bile değişik değerlendirmelere açıktır.
1960'lı yıllarda yeniden başbakan olan ve sonrasında 'ortanın solu' çizgisini savunan İsmet İnönü ile 1950 öncesinin İsmet İnönü'sü aynı kefeye konulabilir mi?
Deniz Baykal ile Tayyip Erdoğan'ın lehte ve aleyhte değerlendirmeleri İsmet İnönü'nün hayatının ayrı ayrı dönemlerine dönük; Ak Parti lideri 1950-öncesi Türkiye'sini yöneten İsmet İnönü'ye yöneltiyor eleştirilerini daha çok; CHP lideri Deniz Baykal ise genç-İnönü ile 1960-sonrası İnönü'yü öne çıkartıyor...
Tayyip Erdoğan bıyıklarından hareketle adını anmasa CHP'nin bugünkü kadrosunun İsmet İnönü'yü ağızlarına alacakları yoktu; bugünkü CHP yönetim kadrosu İnönü'yü fazlaca önemseyen bir kadro değil; olmaları da gerekmiyor zaten...
CHP'lilerin bu denli kızmaları çok gereksiz; evet İsmet İnönü'yü Hitler'e benzeten, dönemini kötüleyen Tayyip Erdoğan oldu, ama Hitler benzetmesi ilk Deniz Baykal tarafından yapıldı; hem de Tayyip Erdoğan için... CHP lideri Baykal, durduk yerde, kendisini Churchill'e, Başbakan Erdoğan'ı da Hitler'e benzetti.
Kimi ayıplamalı; Deniz Baykal'ı mı Tayyip Erdoğan'ı mı?
Ayıplanacak bir şey varsa, bu, "Niye tarihi bir şahsiyeti bugün eleştiriyorsun, hem de Hitler ile benzerlik kurarak..." gerekçesiyle yapılamaz; siyasi muarızını Hitler'e benzetmek çok daha vahim ve kaçınılması gereken bir siyasi gaftır çünkü...
Birini 'aşırı' övmek de 'aşırı' yermek de yanlıştır. Övmede aşırılığa sapan kendisini rezil edebilir; yermede aşırılığa kaçan da kendisini tahammül edemeyeceği karşı-yergilere muhatap hale getirebilir...
Ölçü şudur: Sevdiği kişilere söylenmesini arzu etmeyeceği türden hakaret ve yakıştırmaları sevmediği kişilere de yöneltmemeli insan... Tayyip Erdoğan'a dönük 'Hitler' benzetmesi Tayyip Erdoğan tarafından İsmet İnönü'ye yöneltildiğinde en az şikâyet etmesi gereken CHP lideri Deniz Baykal'dır...
İsmet İnönü tarihî bir şahsiyet, bu yüzden kişiliği hakkında nihâî hükmü tarihçiler veriyor, vermeye devam edecekler; bugün siyasi hayatın içinde yer alanlar -eğer akıllılarsa- yarın kendileri haklarında verilecek hükmü önemseyip bunu akıllarından hiç çıkarmayacak biçimde davranırlar.
Son tartışma, umarım, taraflara bu evrensel gerçeği hatırlatmıştır.