FAKIH SAHABELERIN MIKTARI
Sahabe´nin fukahasi coktur. Hulefay-i erbaa hazreti hepsine $üphesiz tekaddüm ederlerise de fetvalari alelitlak en cok mervi olan sahabe Ömer, Ali, Ibnu-Mes´ud, Ibnu-Ömer, Ibnu Abbas, Zeyd bin Sabit ve Ai$e radiyallahu anhum olup bunlarin icinde de Ibnu-Abbas´in fetva´si hepsinden ziyade nakl olunmu$tur.
Ebu Muhammed Ali bin Hazmder ki: Bu yedi Sahabeden her birinin fetava´si cem´edilse birer büyük cild hasil olmak mümkündür.
Onlardan sonra yirmi sahabi daha gelir ki bunlarin da fetavasi birer kücük cüz tutar. Bunlar Ebu-Bekr, Osman, Ebu-Musa el-E$ari, Muaz bin Cebel, Sa´d bin Ebi-Vakkas, Ebu Hureyre, Enes bin Malik, Abdulllah bin el-As,Selman-i Farisi, Cabir bin Abdillah, Ebu-Said-i Hudri, Talha, Zubeyr,Abdu´r-Rahman bin Avf, Miran Ibn-i Husayn, Ebu-Bekre, Ubade binEs´Samid, Muaviye, Abdullah bin ez-Zubeyr, Ummu´l-Mu´minin Ummu-Seleme radiyallahu anhumdur.
Daha sonra Ubey bin Ka´b,Ebu´d-Derda, Ebu-Talha, Mikdad ve saire gibi [yüz yirmi] Sahabi gelir ki bunlar fetvada mukill ve her birinden ancak bir veya iki mes´elerivayet olunmu$ zevattir. Bunlarin mecmu-i fetavasindan ara$ira ara$tira nihayet bir kücük cüz peyda olabilir. (Sahih-i Buhari Muhtasari Tecrid-i Sarih Tercemesi Ve $erhi Ct.1.Sf.26.27/Ahmed Naim)
Arabcayi iyi bildikleri ve Hz.Peygamber´le beraberlik sayesinde Allah ve Rasulunun maksadini cok iyi anladiklari icin Sahabe neslinden müctehidlerin sayisi bir hayli coktur. Ancak kendilerinden hüküm ve fetva nakledilen Sahabe müctehidi [yüzotuz] kadardir. Bunlarin yedi tanesi fetvalari birer kitab olacak kadar coktur. Fukaha-i Seb´a denen bu sahabiler$unlardir; Hz. Ömer, Ali, Ai$e, Zeyd b. Sabit, Abdullah b. Mes´ud,Abdullah b. Abbas ve Abdullah b. Ömer (Ibnu´l-Kayyim,I´lamu´l-Muvakkin, thk. M. Muhyiddin Abdulhamid, Misir 1995, I, 14vd). ($amil Islam Ansiklopedisi Ct.4.Sf.322/Heyet)
Ashab-i kiramin böyle üstünlük bakimindan siralanmasi, bunlarin hukuki rivayetlerinin önceligi ve degeri acisindan ehemmiyet ta$ir. (Ni$ancizade,I/591-599; Kocyigit, Hadis Usulu, 34-38.).
Hazret-i Peygamber´in sohbetinde bulunduklari, vahy ve sünneti bizzat mü$ahede ettikleri icin Sahabe´nin hepsini müctehid sayan alimler vardir. İmam Busayri ve Ibn Hacer Heytemi böyle söylemektedir. Ebu Ishak $irazive Imam Gazali gibi alimler ise sahabenin ancak fetva verenlerinin müctehid oldugunu söyler. Bu iki sözün arasi $öyle te´lif edilebilir ki, sahabenin hepsi, vahyi mü$ahade etmek bakimindan ve
“Ashabimin hangisine uyarsaniz, hidayeti bulursunuz” hadisinin medlülünce müctehiddir. Ancak hakikatte, fikihta derinle$mi$ olan bazisi ictihadda bulunmu$; digerleri ictihad etmeyerek onlari taklid etmi$tir. Nitekim sahabe arasinda derece bakimindan farkvardir. (Abdulgani Nablusi: Hulasatu´t-Tahkik, Ist. 1991, 14.) Busebeple bunlar arasinda ilmi bir siralama yapmak da kabildir. Bunlardan Islam hukukuna dair rivayette bulunulanlarin sayisi takriben [yüzaltmi$iki]dir.
Hanefimezhebinin usul kitaplarina göre Sahabe bu bakimdan üce ayrilir:
1.Fikih, ictihad ve hadis rivayeti ile taninanlar. Bunlar Hazret-i Ebu Bekr,Ömer, Osman, Ali, Abdurrahman bin Avf, Abdullah bin Mes´ud, Ubeyybin Kab, Muaz bin Cebel, Ammar bin Yasir, Zeyd bin Sabit, Huzeyfe bin Yeman, Ebu´d-Derda, Ebu Musa el-E$´ari, Abadile-i Erbea (Dört Abdullahlar) da denilen Abdullah bin Ömer, Abdullah bin Amr bin As,Abdullah bin Zubeyr, Abdullah bin Abbas ile Hazret-i Ai$e gibi.Bunlar hem hadis rivayet etmekle, hem de fetva vermekle taninmi$lardir. Bunlardan Hazret-i Peygamber zamaninda ve hatta huzur-i nebevide fetva ve hüküm verenler de olmu$tur.
2.Sadece hadis rivayetiyle taninmi$ olanlar. Bunlar da Ebu Hureyre, Enes bin Malik, Selman-i Farisi, Bilal-i Habe$i gibi Sahabilerdir. Bunlar zaman zaman fetva vermekle beraber, bu sifatlariyla ön plana cikmi$ degildirler.
3.Sadece bir- iki hadis rivayetiyle taninanlardir. (Ni$ancizade, I/600-608; Büyük Haydar Efendi, 307-308.) (Islam Hukuku Sf.105.106/Prof.Dr. Ekrem Bugra Ekinci)
Sahabe´nin fukahasi coktur. Hulefay-i erbaa hazreti hepsine $üphesiz tekaddüm ederlerise de fetvalari alelitlak en cok mervi olan sahabe Ömer, Ali, Ibnu-Mes´ud, Ibnu-Ömer, Ibnu Abbas, Zeyd bin Sabit ve Ai$e radiyallahu anhum olup bunlarin icinde de Ibnu-Abbas´in fetva´si hepsinden ziyade nakl olunmu$tur.
Ebu Muhammed Ali bin Hazmder ki: Bu yedi Sahabeden her birinin fetava´si cem´edilse birer büyük cild hasil olmak mümkündür.
Onlardan sonra yirmi sahabi daha gelir ki bunlarin da fetavasi birer kücük cüz tutar. Bunlar Ebu-Bekr, Osman, Ebu-Musa el-E$ari, Muaz bin Cebel, Sa´d bin Ebi-Vakkas, Ebu Hureyre, Enes bin Malik, Abdulllah bin el-As,Selman-i Farisi, Cabir bin Abdillah, Ebu-Said-i Hudri, Talha, Zubeyr,Abdu´r-Rahman bin Avf, Miran Ibn-i Husayn, Ebu-Bekre, Ubade binEs´Samid, Muaviye, Abdullah bin ez-Zubeyr, Ummu´l-Mu´minin Ummu-Seleme radiyallahu anhumdur.
Daha sonra Ubey bin Ka´b,Ebu´d-Derda, Ebu-Talha, Mikdad ve saire gibi [yüz yirmi] Sahabi gelir ki bunlar fetvada mukill ve her birinden ancak bir veya iki mes´elerivayet olunmu$ zevattir. Bunlarin mecmu-i fetavasindan ara$ira ara$tira nihayet bir kücük cüz peyda olabilir. (Sahih-i Buhari Muhtasari Tecrid-i Sarih Tercemesi Ve $erhi Ct.1.Sf.26.27/Ahmed Naim)
Arabcayi iyi bildikleri ve Hz.Peygamber´le beraberlik sayesinde Allah ve Rasulunun maksadini cok iyi anladiklari icin Sahabe neslinden müctehidlerin sayisi bir hayli coktur. Ancak kendilerinden hüküm ve fetva nakledilen Sahabe müctehidi [yüzotuz] kadardir. Bunlarin yedi tanesi fetvalari birer kitab olacak kadar coktur. Fukaha-i Seb´a denen bu sahabiler$unlardir; Hz. Ömer, Ali, Ai$e, Zeyd b. Sabit, Abdullah b. Mes´ud,Abdullah b. Abbas ve Abdullah b. Ömer (Ibnu´l-Kayyim,I´lamu´l-Muvakkin, thk. M. Muhyiddin Abdulhamid, Misir 1995, I, 14vd). ($amil Islam Ansiklopedisi Ct.4.Sf.322/Heyet)
Ashab-i kiramin böyle üstünlük bakimindan siralanmasi, bunlarin hukuki rivayetlerinin önceligi ve degeri acisindan ehemmiyet ta$ir. (Ni$ancizade,I/591-599; Kocyigit, Hadis Usulu, 34-38.).
Hazret-i Peygamber´in sohbetinde bulunduklari, vahy ve sünneti bizzat mü$ahede ettikleri icin Sahabe´nin hepsini müctehid sayan alimler vardir. İmam Busayri ve Ibn Hacer Heytemi böyle söylemektedir. Ebu Ishak $irazive Imam Gazali gibi alimler ise sahabenin ancak fetva verenlerinin müctehid oldugunu söyler. Bu iki sözün arasi $öyle te´lif edilebilir ki, sahabenin hepsi, vahyi mü$ahade etmek bakimindan ve
“Ashabimin hangisine uyarsaniz, hidayeti bulursunuz” hadisinin medlülünce müctehiddir. Ancak hakikatte, fikihta derinle$mi$ olan bazisi ictihadda bulunmu$; digerleri ictihad etmeyerek onlari taklid etmi$tir. Nitekim sahabe arasinda derece bakimindan farkvardir. (Abdulgani Nablusi: Hulasatu´t-Tahkik, Ist. 1991, 14.) Busebeple bunlar arasinda ilmi bir siralama yapmak da kabildir. Bunlardan Islam hukukuna dair rivayette bulunulanlarin sayisi takriben [yüzaltmi$iki]dir.
Hanefimezhebinin usul kitaplarina göre Sahabe bu bakimdan üce ayrilir:
1.Fikih, ictihad ve hadis rivayeti ile taninanlar. Bunlar Hazret-i Ebu Bekr,Ömer, Osman, Ali, Abdurrahman bin Avf, Abdullah bin Mes´ud, Ubeyybin Kab, Muaz bin Cebel, Ammar bin Yasir, Zeyd bin Sabit, Huzeyfe bin Yeman, Ebu´d-Derda, Ebu Musa el-E$´ari, Abadile-i Erbea (Dört Abdullahlar) da denilen Abdullah bin Ömer, Abdullah bin Amr bin As,Abdullah bin Zubeyr, Abdullah bin Abbas ile Hazret-i Ai$e gibi.Bunlar hem hadis rivayet etmekle, hem de fetva vermekle taninmi$lardir. Bunlardan Hazret-i Peygamber zamaninda ve hatta huzur-i nebevide fetva ve hüküm verenler de olmu$tur.
2.Sadece hadis rivayetiyle taninmi$ olanlar. Bunlar da Ebu Hureyre, Enes bin Malik, Selman-i Farisi, Bilal-i Habe$i gibi Sahabilerdir. Bunlar zaman zaman fetva vermekle beraber, bu sifatlariyla ön plana cikmi$ degildirler.
3.Sadece bir- iki hadis rivayetiyle taninanlardir. (Ni$ancizade, I/600-608; Büyük Haydar Efendi, 307-308.) (Islam Hukuku Sf.105.106/Prof.Dr. Ekrem Bugra Ekinci)
