Birçoğumuz zaman zaman bu soruyu kendimize sorup endişelendiğimiz anlar olmuştur. Ancak, unutmayalım ki çocuğumuzun kişilik gelişiminde temel taşları oluşturan unsurlardan en önemlisi bizleriz. Gelin hep birlikte aşağıdaki kriterlere göre nasıl bir aile olduğumuza ve varsa yaptığımız yanlışlara hep birlikte göz atalım.
Baskıcı Aileler
Kurallar vardır, çocuğun doğal hareketliliği, öğrenmeye yönelik davranışları kısıtlanır. Çocuk ile anne-baba arasındaki ilişkide korku hakimdir. Ten teması çok az ya da yoktur. Söz hakkı hep ebeveynindir. Şiddet olabilir. Baskıcı bir aileye sahip çocuklarda kişilik gelişimi şöyledir.
içine kapalı, sessiz, otorite olduğu zaman kurala uyan, aksi halde uymayan (otokontrol gelişmemiş), kendi kararım kendi veremeyen birevler yetişir.
Aşrı Hoşgörülü Aileler
Kurallar yoktur, çocuğun egemenliği söz konusudur, ceza yoktur, çocuk anne babavı kontrol altına almıştır, karar çocuğundur. Aşırı hoşgörülü ailelerde ise kişilik gelişimi şöyledir.
Bencil, her istediğinin yapılmasını isteyen, uyumsuz, sorumsuz, kuralları kabul etmeyen, kullanmayı düşünen, daha popüler olanları kıskanan bireyler yetişir.
Koruyucu Aileler
Çocuk sürekli kontrol altındadır, engelleme vardır, sevgi vardır, çocuğun yapabileceği davranışlar anne ve baba tarafından yapılır.
Böylece bağımlı, kendine güveni olmayan, girişim gücünden yoksun, sorumluluk almayan bireyler yetişir.
İlgisiz Aileler
Çocuğun sorumluluklarından kaçınma vardır, çocuk bakımı için gerekli olgunluğa sahip değildirler, genç evliliklerde daha çok ortaya çıkar, çocuğun beklenen cinsiyette doğmaması da ilgisizliğe neden olur.
Sevgisiz, reddedilen, itilen, güvensiz, insanlara öfke duyan, dikkat çekmek için olumsuz davranışlar geliştiren bireyler yetişir.
Çocuklarımızın sağlıklı, topluma yararlı birer insan olarak yetişmesi bizlerin ellerinde. Bunları birkaç başlık altında toplamamız ve uygulamamız çok zor olmasa gerek.
Babalar Çocuklarıyla Uyumlu Bir İletişim Kurabiliyor mu?
Son zamanlarda bilim adamlarının görüşlerine göre; bir bebeğin gelişiminde anne kadar babanın da rol alması kaçınılmaz. Bir insanın bebeklikten okul çağına kadar geçirdiği dönemlerde anne kadar babaya da ihtiyacı var. Günümüz şartları her ne kadar çok çalışmayı gerektirse de dünyaya bir canlı getiriyorsak, onun ihtiyaçlarını her yönüyle karşılamak durumundayız. Özellikle baba modelinin çocuk üzerinde etkilerini düşünecek olursak...
Gelişim süreci içinde başarılı, sosyal etkileşim, yeterli özgüven ve kendi kendini disipline etmek gibi özelliklerin kazanılmasında başarılı bir baba modeliyle kurulan özdeşimin önemi tartışılmaz. Baba modeliyle kurulan özdeşimin okul başarısı üzerinde dahi olumlu etkileri vardır.
Ayrıca cinsel kimliğin kazanılmasında özellikle erkek çocuklar için baba özel bir anlam taşır. Baba modelinin yetersizliği cinsel kimlik karmaşasına neden olabilir. Babalar çocuğu büyütme görevini anneye bırakmak yerine sorumluluğun bilincinde hareket ederek çocuğun ihtiyacı olan birlikteliğe ortam hazırlamalı, onunla ortak faaliyetlere girişerek, ortak ilgi alanları bulmalıdır. Ortak ilgi alanları neler olabilir?
Balık tutmak, maça gitmek, tiyatroya gitmek, alış verişe gitmek. Ortak ilgi alanlarında haz duyup, bunu çocuğa hissettirmek ve yaşatmak baba ile arasındaki iletişimi güçlendirecektir. Çocuğun uyarılması zenginleştirilmiş bir çevre ile sağlanır.
Yeni doğan bebekler için beşiğe konan renkli ve sesli oyuncak, onu kucağına alıp sevmek, okul öncesi çocuğu için sinema tiyatro veya balığa gitmek, oyuncaklarla oyun, ten teması, onun sorunlarını yanıtlamak; okul çocuğu için ise müze, konser gezileri ve seviyesine uygun sinema, tiyatro, birlikte yapılan sohbetler babaların çocukları ile iyi bir iletişim kurabilecekleri yollar olarak özetlenebilir.
İdeal Tutum
Çocuğun da kendine özgü hakları vardır, saygı duyulması gerekir.
Çocuğa söz hakkı verilmelidir.
Bedeni ceza yerine, gerektiğinde mahrum bırakma uygulanmalıdır.
Çocuğa sevgi gösterilmelidir.
Çocuğa alabileceği sorumluluklar verilmeli, yapması istenmelidir.
Çocuğa yaptığı yanlışlıklar anlatılmalı, bunların sonucuna katlanmayı öğretmelidir. Anne-baba kendisinden ödün vermemelidir.
Dr.Nihat Kaya