Muhyiddin Arabi
İnsan; Allah'ın bütün sıfat ve yetkinliklerini yansıtan ayna hatta Allah'ın kendisi denmeye layıktır.
*Büyük İnsan (el insan-el kebir); İnsanda Allah tezahür etmiştir. Melekler ise bu "suret"in yani büyük insanın yani alemin "güç"lerinden bazılarıdır.
*Yetkin insanın kalbi; külli kelamın (hakikatlerin hakikati) tezahür yeridir. Yetkin insan hakikatle doğrudan doğruya irtibat halindedir ve onunla külli ve cüzinin asli birliği gerçekleşir.
*İnsan; Allah ile kendi birliğini idrak etmedikçe yetkin değildir. Herkes bu anlamda sadece "kuvve" halinde bir küçük alemdir. Yetkin insan ise fiil halinde bir küçük alemdir, çünkü Allah'ın bütün sıfatlarını fiili ortaya koyar.
[FONT=Tahoma,Verdana,Arial,Helvetica]Küçük alem olarak Yetkin İnsan:
Yetkin insan; Hakikatin iç ve dış yönleridir.
Yetkin insan; Hakikatin (yani Allah ile alemin) küçültülmüş bir suretidir.
Yetkin insanın zat'ı, ilahi zat'ın bir halidir. Onun cismi külli cismin (el-arş) bir halidir. Onun bilgisi, ilahi bilginin bir yansımasıdır. Yetkin insanın kalbi, Kabe'nin gökteki örneğine tekabül eder (el-Beyt el-ma'mur). Onun ruhi melekeleri meleklere tekabül eder[/FONT]
[FONT=Tahoma,Verdana,Arial,Helvetica]Alemin sebebi olarak Yetkin İnsan:
*Kendisinde ve kendisiyle kendisine bilinmek üzere suretlerde ve her şeyin üstünde şeylerde tezahür eden "Bir"in, bu ezeli kendi güzellik ve yetkinliklerini seyretme aşkı, en tam tahakkukunu onun tek bilicisi olan ve sıfatlarını mükemmel olarak ortaya koyan yetkin insanda bulmuştur. [/FONT]
[FONT=Tahoma,Verdana,Arial,Helvetica]Yetkin insan, onu bütün şüphelerin ötesinde bilir. Onun Allah'a nispeti (oranı) ne ise, gözbebeğinin (bedeni) göze nispeti de odur ve onunla Allah yarattıklarını seyreder ve onlara rahmet gönderir yani (onları yaratır). Çünkü yaratışın hedefi yalnız yetkin insanda gerçekleşir.
İnsan (yetkin insan) olmasaydı yaratış amaçsız olacaktı. Çünkü Allah bilinmemiş olacaktı[/FONT]
[FONT=Tahoma,Verdana,Arial,Helvetica]*İnsana ihtimam (özen) gösteren kimse, Allah'a ihtimam göstermiş olur.
*İnsan türünün korunmasının dini bağlılıktan çok daha fazla gözetilmeye hakkı vardır.[/FONT]
[FONT=Tahoma,Verdana,Arial,Helvetica]Yetkin insan; Alemin yaradılış nedeni olduğu gibi, alemin koruyucusudur da.
" Yetkin insan oldukça, alem durumunu sürdürür.
" Yetkin insan artık bir insan ya da bir suret değil, külli ilke, Allah'ın kendisidir.[/FONT]
[FONT=Tahoma,Verdana,Arial,Helvetica]*Her şey bir kelimetullah olduğu için her şey gücünü ve bilgisini kelamdan alan bir "kelam"dır.
Çünkü bütün eşya hem "zihin"de hem de kelamın "zat"ında bulunmaktadır.[/FONT]